İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesi Halinde İşçiye Uygulanabilecek Hukuki Yaptırımlar

Legal Sanctions that can be Imposed to the Worker if not Fulfilled of Occupational Health and Safety Obligations

Oğuzhan YAY

İşçiler, işveren tarafından iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması amacıyla alınan tedbirlere uymakla yükümlüdür. Söz konusu tedbirlere uyulması iş sağlığı ve güvenliğinin önleyici fonksiyonu bakımından büyük önem arz etmektedir. Zira işçi ve işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri halinde iş kazaları büyük ölçüde engellenmiş olacaktır. İş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerine uyulmasını sağlama noktasında yaptırım uygulamak etkili bir yöntem olabilecektir. İşçilerin söz konusu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde tazminat, disiplin cezası ve iş akitlerinin sona erdirilmesi gibi çeşitli yaptırımlarla karşılaşmaları söz konusudur. Çalışmamızda işçinin yükümlülükleri kısaca ele alındıktan sonra bu yükümlülüklerin ihlali halinde söz konusu olabilecek yaptırımlar incelenmiştir. Son olarak işçiye uygulanabilecek yaptırımlar Covid-19 salgını özelinde değerlendirilmeye çalışılmıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliği, Covid-19, Tazminat, Disiplin Cezası, Fesih.

Employees are obliged to comply with the measures taken by the employer to ensure occupational health and safety. Compliance with these measures is of great importance in terms of the preventive function of occupational health and safety. Because, if the employees and employers fulfill their obligations, work accidents will be largely prevented. Imposing sanctions is an effective method to ensure compliance with occupational health and safety obligations. If the employees fail to fulfill these obligations, various sanctions such as compensation, disciplinary punishment and termination of employment contracts may be applied to the employees. In our study, the employee’s obligations were briefly discussed, and then the sanctions that could be applied in case of breach of these obligations were examined. Finally, the sanctions that can be applied to the employee have been tried to be evaluated specific to the Covid-19 outbreak.

Occupational Health and Safety, Covid-19, Compensation, Disciplinary Punishment, Termination.

GİRİŞ

İş kazaları ve meslek hastalıkları çalışma yaşamının en büyük sorunları arasında yer almaktadır. Uluslararası hukukta ve Türk hukukunda özel önem verilen iş sağlığı ve güvenliği konusunda yapılan çalışmalar ve getirilen yasal düzenlemelerde iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi (iş sağlığı ve güvenliğinin önleme fonksiyonu) ve bunlardan kaynaklanan zararların tazmin edilmesi (iş sağlığı ve güvenliğinin tazmin fonksiyonu) gibi iki temel konunun üzerinde durulmuştur.

Meydana gelen iş kazalarının büyük bir çoğunluğu, iş sağlığı ve güvenliğinin önleme fonksiyonu çerçevesinde gerekli tedbirlerin alınması ve bu tedbirlere riayet edilmesi halinde engellenebilecek türden kazalardır. Bu noktada işçilerin tedbirlere uyma yükümlülüğü büyük önem kazanmaktadır. İşçilerin bilinçsizce veya sonuçlarını bilmesine rağmen kaderci bakış açısıyla iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerine uymamasının önüne geçilmesini sağlayacak araçlardan en önemlisi işçiye yaptırım uygulanmasıdır. Disiplin cezalarından işten çıkarmaya kadar varan yaptırımlar, işçileri alınan önlemlere uymama konusunda caydırıcı etkiye sahip olacaktır. Bu nedenle çalışmamızda iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işçiye uygulanabilecek yaptırımlar ele alınacak, ardından konu Covid-19 salgını kapsamında değerlendirilecektir. İş hukukunun, işçiyi (kendisinden bile) koruma amacına hizmet eden bu yaptırımların, tedbirlere uyulmasını sağlayacağı ve dolayısıyla da iş kazalarını azaltacağı inancındayız.

I. İŞÇİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ödevinin yalnız işverene ait olduğu düşünülemez. Bu noktada başta işçilerin olmak üzere devletin¹ ve sendikaların² da ödevleri vardır. Çalışma yaşamının tüm süjelerinin iş sağlığı ve güvenliğinin önleme amacına uygun davranması iş kazalarını büyük ölçüde azaltacaktır. Nitekim iş kazalarının yalnızca %2’si umulmadık olaylara bağlı olarak meydana gelmekteyken, %98 gibi büyük bir oranı insana bağlı nedenlerden ve çevre koşullarından kaynaklanan ve önleyici tedbirler alınarak engellenebilecek türden kazalardır³.