Anayasalarda Milli Marşlar

National Anthems in Constitutions

Cem Duran UZUN

Modern ulus devletlerin bayrak, arma ve milli günler gibi sembollerinden birisi olan milli marşlar uzun süredir anayasalarda düzenlenmektedir. Milli marşlar vatandaşları bütünleştirmek, ortak değerlere dikkat çekmek ve toplumu harekete geçirmek amacıyla geliştirilmiştir. İlk örneği İngiltere’de görülen milli marşlar, kısa sürede Avrupa devletleri tarafından benimsenmiş ve sömürge sonrası bağımsızlığını kazanan ülkelere doğru yaygınlaşmıştır. Milli marşa sahip ülkelerin hepsi olmasa da büyük bir kısmı bir şekilde milli marşa anayasasında yer vermiştir. Bu çalışmada milli marşa yer veren anayasalardaki düzenleme şekilleri incelenmiş ve bazı tasnifler yapılmıştır. Öncelikle bu anayasalar hakkında genel bir değerlendirme yapılmış ve sonrasında milli marşın ismini belirleyen anayasalar, kanunla düzenleme yapılacağını belirten anayasalar, marşın bütün metnine yer veren anayasalar ve isminin yanında bestesini de düzenleyen anayasalar incelenmiştir. Son olarak milli marşa ilişkin anayasal güvenceler değerlendirilmiştir.

Milli Marş, Anayasalarda Milli Marşlar, Milli Semboller, Değiştirilmesi Yasak Maddeler, Milli Marşların Güvenceleri.

National anthems, one of the symbols of modern nation states such as flags, coats of arms and national days, have long been regulated in constitutions. National anthems have been developed to integrate citizens, draw attention to common values and mobilize the society. National anthems, the first example of which was seen in England, were adopted by European Countries in a short time and spread to the countries that gained their independence after colonialism. Most, if not all, of the countries that have the national anthem have included the national anthem in their constitution in some way. In this study, the ways of regulation in the constitutions that include the national anthem have been examined and some classifications have been made. First of all, a general evaluation of these constitutions was made, and then the constitutions that determined the name of the national anthem, the constitutions that stated that a regulation would be made by law, the constitutions that included the whole text of the anthem, and the constitutions that regulate the composition of the anthem as well as its name were examined. Finally, the constitutional guarantees regarding the national anthem were evaluated.

National Anthem, National Anthems in Constitutions, National Symbols, Prohibited Articles, Guarantees of National Anthems.

GİRİŞ

Fransızca “marche” kelimesinden Türkçe’ye girmiş olan marş, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “Ritmi, yürüyen bir kimsenin veya topluluğun adımlarını hatırlatan müzik parçası” ve “Bir topluluğu simgelemek için düzenlenmiş müzik parçası”, milli marş ise “Ülkelerin bağımsızlık simgelerinden olan, resmî makamlarca onaylanmış, çeşitli etkinliklerde seslendirilen marş.” şeklinde tanımlanmıştır.¹ Britannica tarafından yapılan tanım ise şu şekildedir: “Yurtseverlik duygusunun ifadesi olarak hükümet tarafından resmen onaylanmış ya da halk tarafından benimsenmiş sözlü müzik parçasıdır.”²

Kökeni Antik Yunan’daki tanrı ve kahramanları öven “hymn”lere kadar götürülen milli marş teriminin İngilizce’deki karşılığı olan “anthem” Yunanca “sese karşı” anlamındaki “antiphona” kelimesinden türetilmiştir. On dördüncü yüzyılın sonlarından itibaren kutsal besteler ve övgü şarkıları için kullanılan bu terim, günümüzdeki anlamda milli marş olarak ilk defa İngiliz marşı “God Save the Queen/King” (Tanrı Kraliçe’yi/Kral’ı Korusun) için kullanılmıştır. Hollanda ve Japonya gibi bazı ülkelerin milli marşlarının müziklerinin ortaya çıkışı daha eski tarihlere dayansa da 1744 yılında yayınlanan İngiliz milli marşı Dünya’nın ilk milli marşı olarak nitelenir.³

Modern ulus devletlerin ortaya çıkışıyla, İngiltere’den sonra milli marşların hızla yaygınlaşmaya başladığı görülür. 18. yüzyılda İspanya, Fransa ve Avusturya, 19. yüzyılda ise Orta Avrupa ve Güney Amerika ülkelerinde milli marşlar kullanılır. Sömürge sonrası dönemde bağımsızlığını kazanan Asya ve Afrika ülkelerinde milli marşların hazırlanması 20. yüzyılda gerçekleşir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ülkelerin büyük bir çoğunluğu milli marşlar edinir. Milli marşlar ilk başlarda Avrupa’nın kuzeyinde gelişmiş ve yayılmış, güney ülkelerinde ise daha geç tarihlerde milli marş ihtiyacı hissedilmiştir.⁴