Ticari Defterlerle İspata İlişkin 7251 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi ve Ticari Defterlerin Yargılamaya Sokulmasına İlişkin Bazı Sorunlar Hakkında Düşünceler

The Evaluation of the Changes Made by Law No.7251 on Commercial Books and Thoughts on Some Problems Concerning Putting Commercial Books to Judgment

Önder TOPAL

Ülkemizde 2011-2012 yıllarında gerçekleşen kanunlaşma çerçevesinde ticari defterlerin delil olarak kullanılmasına ilişkin düzenlemeler açısından önemli değişiklikler ve yenilikler yapıldı. Özellikle ticari defterlerle ispat ilişkin hükümler bağlamında önemli değişiklikler yapıldı. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) yürürlüğe girmeden önceki dönemde ticari defterlerle ispata ilişkin hükümler 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (ETTK) yer almaktaydı. Ancak, ticari defterlerle ispata ilişkin hükümlere 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) yer verilmemiş; anılan hükümlere 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) yer verilmiştir. Ticari defterlerle ispatı düzenleyen hükümler ETTK m. 82-86 ve HMK m. 222 birbiriyle karşılaştırıldığında her iki kanunda genel olarak benzer düzenlemeler yer almaktadır. HMK m. 222 hükmü kaleme alınırken doktrinde ve Yargıtay uygulamasında kabul edilmiş olan ilkeler de dikkate alınmıştır. Ancak ETTK hükümlerine nazaran HMK m. 222 hükmü bazı yönlerden eksik kalmış ve bu nedenle bazı sorunlar da ortaya çıkmıştır. Örneğin, tacirin kendi ticari defterlerini lehe delil olarak dayanır ve karşı tarafın ticari defterlerinde de ilgili hususa ilişkin olarak hiç bir kayıt yer almasa dahi ticari defterler hakkaniyete aykırı olacak şekilde lehe delil olarak kullanılabilecektir. 22.07.2020 tarihinde kabul edilen, 28.07.2020 tarih ve 31199 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7251 sayılı Kanunla HMK m. 222’de değişiklik yapılmıştır. Anılan değişiklikle, önceki dönemde ortaya çıkan bazı sorunların önüne geçilmiş oldu. Ticari defterlere ilişkin olarak kaleme aldığımız bu çalışmada, öncelikli olarak 7251 sayılı Kanun ile HMK m. 222/3’de yapılan değişiklikler incelenecektir. Öte yandan ticari defterlerin yargılamaya sokulması bağlamında büyük önem arz eden iki hususa; ticari defterlerin ıslah yoluyla ileri sürülüp sürülmeyeceği ve ticari defterlerin ibrazında resen araştırma ilkesinin işlerlik kazanıp kazanmayacağı konuları da ele alınacaktır. Bu iki husus ticari defterlerle ispatında büyük önem arz ettiği için çalışmamız da ayrıca inceleme konusu yapılmıştır.

Ticari Defterler, 7251 sayılı Kanun, Islah, İbraz; Resen Araştırma İlkesi.

In our country, significant changes and innovations were made in terms of regulations regarding the use of commercial books as evidence within the framework of the enactment of 2011-2012. Substantial changes were made particularly in the context of the provisions regarding proof with commercial books. In the period before the Turkish Commercial Code (TCC) numbered 6102 and Code of Civil Procedure (CCP) numbered 6100, the provisions regarding proof with commercial books were included in the Turkish Commercial Code (old TCC) numbered 6762. Nonetheless, provisions regarding proof with commercial books are not included in the Turkish Commercial Code No. 6102 (TCC); the aforementioned provisions are included in the Civil Procedure Law (CCP) numbered 6100. Provisions regulating proof with commercial books old TCC article 82-86 and CCP article 222 when compared to each other, both laws in general include similar regulations. While drafting the CCP article 222 provisions, the principles accepted in the doctrine and the application of the Court of Cassation were also taken into consideration. However, old TCC provisions in contrast to the provision CCP article 222 were deficient in some respects and therefore some problems arose. For instance, the merchant’s own commercial books are based on evidence in favor, and even if there is no record in the counterparty’s commercial books regarding the relevant issue, the commercial books can be used as evidence in favor of being unfair. CCP Article 222 has been modified with the Law No. 7251; which was published in the Official Newspaper, dated 28.07.2020 and numbered 31199, accepted on 22.07.2020. With the mentioned change; some problems that arose in the previous period were avoided. In this study that we have put down on paper concerning commercial books, first of all, Law No. 7251 and changes made in CCP Article 222/3 will be analyzed. On the other hand, two issues that are of great importance in the context of putting commercial books to trial; whether the commercial books can be put forward through improvement and whether the principle of ex officio research will work in the submission of commercial books, will also be discussed. Since these two issues are of great importance in proving with commercial books, they have been subject to examination in our study too.

Commercial Books, The Law No 7251, Alteration, Presentation, Amendment; Principle of Ex Officio Examination.

GİRİŞ

Ticari defterlerle ispata ilişkin hükümler, 2011-2012 yıllarında ülkemizdeki yapılan kanun değişiklikleri nedeniyle HMK’ya alınmıştır. Ancak, ticari defterlerle ispata ilişkin hükümlerin ETTK’dan HMK’ya alınması ve bunun sebeplerine geçmeden önce ETTK ve HUMK’un genel olarak ticari davalarda ispat ve ticari defterlerle ispata ilişkin düzenlemeleri kısaca anlatmakta fayda vardır.

ETTK m. 4/2’de “ticari davalarda dahi deliller ve bunların ikamesi, Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümlerine tabidir” kuralı yer almaktaydı. Ancak HUMK m. 303’e göre ticari defterlerle ispat Ticaret Kanunu’ndaki kurallara tabiydi¹. ETTK m. 79-86 da ticari defterlerle ispat ayrıca düzenlemişti. Bu yüzden ticari defterler ETTK hükümleri uyarınca özel delil olma niteliğine sahipti².

ETTK m. 4/2 hükmü, TTK m. 4/2’ye aynen alınmıştır. Ancak HUMK m. 303 ve ETTK m. 79-86 hükümleri, TTK’nın ve HMK’nın yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kalkmıştır. Bir başka ifadeyle önceden HUMK’un göndermesiyle (“Defatiri ticariyede münderiç kayıtların hüküm ve kuvvetleri Ticaret Kanunu ahkâmına tabidir.”) ETTK’da düzenlenen ticari defterlerle ispata ilişkin hükümler HMK ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ticari defterlerle ispatı düzenleyen hükümlere TTK’da yer verilmemiştir. Bunun nedeni ise TTK’nın genel gerekçesinde şöyle ifade edilmiştir: “Artık pek çok ülkenin kanunun da yer almayan ve ispat hukukunun ilkeleriyle de pek bağdaşmayan ticari defterlerle ispat usulüne son verilmiştir. Ticari defterler doğal olarak mahkemenin takdirine bağlı delil olma niteliklerini korumaktadır”.