Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yürütmenin Yargısal Alana İlişkin Asli Düzenleme Yetkisi ve Sınırları

The Fundamental Regulatory Authority and Limits of the Executive Body Regarding Jurisdiction in the Presidential Government System

Abdulvahap DARENDELİ

Ülkemizde, 6771 sayılı Kanun ile gerçekleştirilen 2017 Anayasa değişiklikleriyle getirilen Anayasa hükümleri, hem yasama organı olan TBMM’ne hem de yürütme organına aynı konulara ilişkin asli düzenleme yapma yetkisi tanıyarak, kanunlar yanında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini (CBK’larını) içinde barındıran yeni bir hükümet sistemi getirmiştir. Ancak klasik erkler ayrılığının kural koyan organ ile uygulayan organın farklı olması ilkesi dışına çıkılarak, farklı devlet organlarının aynı yetkileri kullanması uygulamada yetki çatışması olasılığını gündeme getirmektedir. Anayasal yetkinin kullanılmasından kaynaklanan bu sorunu, yine bizzat anayasal hükümlerle çözmek iradesinde olan anayasa koyucu kanunlarla CBK’lar arasında hiyerarşik bir bağ inşa etmek amacıyla Anayasa’nın 104/17 maddesini ayrıntılı olarak düzenlemiş bulunmaktadır. Ancak CBK’lar için çizilen sınırlarda yer alan “yürütmeye ilişkin konular” kavramının tek başına bir anlam ifade etmekten uzak olması gerçeği karşısında yargısal alanına ilişkin konuların netleştirilmesi uygulamada önem arz etmektedir. Yargısal alana ilişkin konuların önemli bir çoğunluğu yürütme yetkisine somut sınırlar oluştururken, belirli bir bölümüyle ilgili konular da yürütme yetkisi içinde kalmaktadır. Yargısal yetki kullanılmasına ve yargı bağımsızlığına aykırılık oluşturmayan yürütme organın yargı idaresi ve teşkilatına yönelik faaliyetleri CBK’ların düzenleme alanları olabilmektedir. Genel CBK’lara göre istisna olarak da görülebilen söz konusu düzenlemeler doktrinde yeterli ölçüde tartışılmamaları yanında Anayasa Mahkemesi (AYM) kararlarına nadiren konu oldukları gözlenmektedir.

Asli Düzenleme Yetkisi, Yürütmeye İlişkin Konular, Yargı Yetkisi, Adalet Hizmetleri, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.

In Turkey, with the new constitutional provisions introduced in 2017 amendments by the law numbered 6771, a new government system including the Presidential Decrees (CBK) as well as the other new laws were introduced, by granting both the legislative body, the Parliament, and the executive body the authority to designate fundamental regulations on the same issues. However, based on the principle that the classical separation of powers is different between the body that makes the rule and the body that implements it, the use of the same powers by different state bodies arise the possibility of power conflict in practice. The constitutional originator, who is willing to solve this problem arising from the use of constitutional power with constitutional provisions, has arranged in detail Article 104/17 of the Constitution in order to establish a hierarchical link between laws and CBKs. However, due to the fact that the concept of “executive issues”, which is at the beginning of the boundaries drawn for CBKs, that is envisaged as the main regulatory tool of the executive organ, is far from being meaningful by only itself, it is important in practice to clarify the issues related to other powers, especially the issues related to the jurisdiction body. While most of the issues related to the jurisdiction create concrete limits to the executive power, matters related to a certain part of these issues also remain within the executive power. The activities of the executive body, which do not contradict the exercise of judicial power and the independence of the judiciary, towards the judicial administration and organization can be the regulatory areas of the CBKs. It is observed that these regulations, which can be considered as an exception compared to the general CBKs, are not discussed enough in the doctrine and are rarely subject to the decisions of the Constitutional Court.

Primary Regulatory Power, Executive Issues, Jurisdiction, Justice Services, Presidential Decrees.

GİRİŞ

2018 yılında yürürlüğe giren yeni Türk tipi başkanlık sisteminin de yasama karşısında, yürütmenin etkisinin güçlendirildiği ve sonuç itibari ile yürütme ve yasama arasındaki ilişkilerin değişikliklere konu olduğu görülmektedir. Diğer taraftan yasama ve yürütmenin yanında üçüncü bir kuvvet olan yargı yetkisi bu değişiklerin dışında tutulmaya veya sınırlı değişikliklerle yetinilmeye özen gösterilmiştir. 2017 Anayasa değişiklilerinde, sadece yargı idaresinin teşkiline dair Hakimler Savcılar Kurulu’nun (HSK’nın) oluşumuna dair maddelerde yürütme lehine Cumhurbaşkanının yetkilerini artıracak şekilde değişiklikler gerçekleştirilmiştir.

6771 sayılı Kanunla gerçekleştirilen Anayasa değişikliklerinin, Türk hukuk sisteminde de önemli sonuçları olmuş Türk idari hukukunun teşkilat yapısı ve ilkeleriyle ilgili bakış açıları da değişime uğramıştır. Bu değişimler organik anlamda idarenin yeniden teşkilatlandırılmasıyla birlikte Cumhurbaşkanlığı kararnameleri; kararları ve yönetmelikleri yoluyla da normlar hiyerarşisinde çok önemli farklılaşmalar ve tartışmaları da gündeme getirmiş bulunmaktadır.

Başta anayasa hukuku olmak üzere, idare hukuku, kamu yönetimi ve siyaset bilimi gibi farklı disiplinlerinin güncel konusunu oluşturan CBK düzenlemelerinin özellikle yargısal alanında işlevselliği, sınırları ve yargısal denetimi bu çalışmada ayrı bölümlerde incelenmektedir.¹