Yaş Düzeltmenin Sigortalılığa Etkisinde Aktüeryal Dengeyi Koruyucu Hükümlerin Değerlendirilmesi

Assessment of Provisions Protecting Actuarial Balance in the Impact of Age Correction on Insurance

Çağlar ÇOPUROĞLU

Aktüeryal dengenin korunması, sosyal sigortalar sistemi için hayatidir. Denge yitirildiğinde sistem, kendini finanse edemez ve sürdürülebilirliği tehlikeye girer. Bu sebeple mevzuatta aktüeryal dengeleri korumak için yapılmış düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemelerden bir tanesi de, sigortalının mahkemece yaşının düzeltilmesi durumunda, bunun sigortalılığa etkisinde kendisini göstermektedir. Yürürlükteki mevzuata göre yaş düzeltme kararları, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra düzeltilmiş ise, sigortalılıkta dikkate alınmaz. Dolayısıyla kişi, sigorta kollarından yapılacak yardımlardan faydalanırken, çalışmaya başladığında kimliğinde yazılı yaşı ne ise ona göre işlem görür. Bu durum, mahkeme kararının hukukun diğer alanlarında etki doğururken, sosyal sigortalar alanında etki doğurmaması anlamına gelirken, sigortalılar ve hatta hak sahipleri arasında eşitsizliğe sebep olmakta, sosyal güvenlik hakkını zedelemekte ve kişinin özel hayat, mülkiyet hakkı gibi başka haklarını da ihlal etmektedir.

Aktüeryal Denge, Yaş Düzeltme Kararı, Sigortalılık, Sosyal Güvenlik Hakkı, Yaş Düzeltme Kararının Sigortalılığa Etkisi.

Maintaining actuarial balance is vital for the social insurance system. When balance is lost, the system cannot finance itself and its sustainability is endangered. For this reason, there are regulations in the legislation to maintain actuarial balances. One of these regulations is seen in the impact of age correction on insurance when the age of the insured person is corrected by the court. According to current legislation, age correction decisions are not taken into account in the insurance if they are corrected after the insured person starts working. Therefore, when the person benefits from the insurance branches, he/she will be treated according to the age, which is written on his/her ID card at the time when he/she starts working. This means that the courts’ decisions do not have an impact on the social insurance law sphere, while having an impact on other areas of the law, causing inequality among insured persons and even rights holders, undermining the right to social security, and violating other rights of the person, such as the right to privacy and right to property.

Actuarial Balance, Age Correction Decision, Insurance, Right to Social Security, The Impact of Age Correction Decision on Insurance.

I. GİRİŞ

Ülkemizde, çeşitli sebeplerle kişilerin nüfus kayıtları gerçeğe uygun değildir. Erkek çocuğun zorunlu askerlik hizmetine daha sonraki bir tarihte gitmesi amacı veya daha önceden doğmuş bir çocuğun nüfus cüzdanının sonraki çocuğa verilmesi gibi uygulamalar yaygındır. Yaş, hukuken bazı hakların kazanılması ve kaybedilmesi ve sosyal güvenlik hukuku açısından, bazı sigorta kollarında sigorta yardımlarından faydalanmak için bir kıstas olduğundan, gerçeğe uygun olmayan nüfus kayıtları, kişileri belli bir yaşa geldiklerinde, yaşlarını düzeltmek durumunda bırakmaktadır. Yaşa ilişkin bilimsel tespit yöntemleri, özellikle belli bir yaştan sonra çok sağlıklı sonuçlar vermediğinden,¹ bu alan sorunludur. Ancak buna rağmen temel problem, gerçek yaşın tespit edilememesi değil, bilimsel olarak mükemmel şekilde tespit edilse dahi, tespit tarihine göre sigortalılık açısından sonuç doğurmamasıdır.

Aktüeryal denge, sosyal güvenlik sisteminin finansmanı ve sistemden hak sahiplerine sağlanacak hakların karşılıklı mali durumunu tanımlar. Dengenin bozulması, sosyal güvenlik sisteminin yetersizleşmesi ve giderek çökmesi anlamını taşır. Bu sebeple sosyal güvenlik sistemi bakımından hayati önem taşıyan aktüeryal denge, sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için, çok uzun vadeli projeksiyonlarla, devlet tarafından planlanır. Bu planlama o kadar önemli ve değerlidir ki, örneğin Amerika Birleşik Devletleri, gelecekteki 75 yıllık dönemi planlarken, bu planlama Japonya için 95 yıllıktır.² Ülkemizde İtalya ve İsveçte’de olduğu gibi, dönem dönem çeşitli raporlamalar yapılmakta, ancak projeksiyon yapılmamaktadır.³

Son on yılda yaş düzeltme davalarında, tam kabul edilen dava sayısı, neredeyse beş kat azalmıştır. Bu çalışmada incelenecek kanun hükümlerinin, kanunlaştıkları zamanki ülke gerçekleri ile bugünkü ülke gerçekleri farklıdır.