Sağlığımız ve İşimiz İçin Yeni Tehdidin Adı: Korona Virüsü

The Name of the New Threat to Our Health and Job: Coronavirus

Ender DEMİR

Bu çalışmada korona virüsünün iş yaşamı üzerindeki etkileri üzerinde durulacaktır. Uzaktan çalışma, yıllık ücretli izin, ücretsiz izin, kısa çalışma konuları ele alınacaktır.

Uzaktan Çalışma, Kısa Çalışma, Kısa Çalışma Ödeneği, Yıllık Ücretli İzin, Korona Virüsü.

This study will focus on the effects of corona virus on job life. The subject of the study is work at home, annual paid leave, unpaid leave, short work.

Work at Home, Short Work, Short Work Allowance, Annual Paid Leave, Corona Virus.

Giriş

Dünyada ve ülkemizde hızla yayılan korona virüsü, sadece sağlığımız için değil, aynı zamanda işimiz için de büyük bir tehdit haline gelmiş bulunmakta.

İçişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan Genelgeler ile berber, kuaför, güzellik merkezleri, gece kulüpleri, bar, pavyon, diskotek, tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, nişan/düğün salonu, çalgılı/müzikli lokanta/kafe, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kafeterya, kır bahçesi, nargile salonu, nargile kafe, internet salonu, internet kafe, her türlü oyun salonları, her türlü kapalı çocuk oyun alanları (AVM ve lokanta içindekiler dahil), çay bahçesi, dernek lokalleri, lunapark, yüzme havuzu, hamam, sauna, kaplıca, masaj salonu, SPA ve spor merkezleri faaliyetleri geçici süreliğine durduruldu. Bunların yanı sıra belirli gruplar için sokağa çıkma yasakları öngörüldü.

Alınan bu tedbirler neticesinde çalışma yaşamı durma noktasına geldi; bir tarafta ödeme güçlüğü çeken işverenler diğer tarafta işinden olma, ücretini alamamaktan korkan işçiler. Bu şartlar altında her iki tarafı koruyan yasal düzenlemelere ihtiyacımız var. Ancak ne yazık ki İş Kanunumuzda düzenlenen ve geçici bir koruma sağlayan kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği dışında elimizde özel bir düzenleme bulunmamakta. Bu itibarla olağanüstü günler geçirdiğimiz şu günlerde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği ile birlikte, uzaktan çalışma, yıllık ücretli izin, telafi çalışma, ücretsiz izin, son çare olarak iş akdinin feshi gibi alternatif yan çözümler gündeme gelmektedir. Bu çözüm yolarını sıralamak gerekirse;

▪ İşin niteliği uygunsa, tarafların anlaşmasıyla geçici veya kalıcı olarak uzaktan çalışma sistemine geçilebilir. Bu mümkün değilse;

▪ İşveren kısa çalışma için Türkiye İş Kurumuna başvurabilir. Kısa çalışma dönemi içinde işçilerin ücretlerinin bir kısmı İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.

▪ Kısa çalışmanın kabul edilmemesi veya kısa çalışmanın sona ermesine rağmen, normal çalışma düzenine geçilmemesi halinde; işçilere yıllık ücretli izin verilebilir. Yıllık ücretli izin hakkı bulunmayan işçilere, kabul etmeleri halinde avans yıllık ücretli izin kullandırılabilir.

▪ Ücretli izin ve telafi çalışma yapılabilir.

▪ Son çare olarak işçinin rızası alınarak iş sözleşmesi askıya alınabilir. Bu askı süresi içinde işçi ücretsiz izinli sayılır. Ücretsiz izin verilebilmesi için tarafların açıkça anlaşması, ücretsiz izin süresinin öngörülebilir olması ve işçinin bu konuda bilgilendirilmiş olması gerekir. Aksi halde ücretsiz izin uygulaması işçiyi bağlamaz. İşverenin, işçinin onayını almadan tek taraflı olarak ücretsiz izin kararı alması ve uygulanması, iş akdinin işverence haklı ve geçerli bir neden olmaksızın feshi olarak kabul edilir. Bu durumda işçi koşulları varsa işe iade veya kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı talep etme hakkına sahip olur.

Uzaktan Çalışma Sistemine Geçilmesi

Korona virüsü nedeni ile uzaktan çalışma, özellikle işin niteliği gereği doğrudan mal üretimine ilişkin olmayan, hizmet üretilen masa başında yapılabilen, banka, danışmanlık, proje üretim, avukatlık işleri gibi beyaz yakalı ofis çalışanları bakımından uygulanabilir.

Uzaktan çalışma, 2016 yılında İş Kanunumuzun 14. maddesine eklenen, ek fıkralarla düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre, uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Buna göre işçi uzakta çalışma kapsamında iş görme edimini evinde veya teknolojik iletişim araçlarıyla işyeri dışında başka bir yerde ifa edebilir.

Uzaktan çalıştırma kapsamında kurulan iş sözleşmesinde, işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartları yer alır.

Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Korona virüsü nedeniyle, mevcut iş sözleşmeleri bakımından geçici veya kalıcı olarak uzaktan çalışma sistemine geçilebilir. Bu bağlamda taraflar arasında bir protokol yapılması yeterli olacaktır.