Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Sermaye Piyasası Hukukunda Bilgiye Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu

Information Based Market Manipulation Crime in the Capital Market Law

Harun ONAT

Ekonomi ceza hukuku multidisipliner bir alandır. Bu nedenle birden fazla hukuk disiplininin kurallarına, ilkelerine ve yapısal farklılıklarına tabi olagelmiştir. Bu çalışmada sermaye piyasası hukukunda yer alan piyasa dolandırıcılığı suçlarından bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu incelenmiştir. Bu incelemenin amacı hakkında az sayıda kaynak bulunan ve konu ile ilgili hükümlerin farklı disiplinlerin farklı mevzuatlarında bulunduğu konu ile ilgili mevzuatı tedvine yönelik ve eleştirel bir çalışma gerçekleştirmektir. Çalışmanın içerisinde suçun unsurları incelenirken fail, konu ve fiil unsurlarında doktrinde daha önce rastlanmamış olan tespitlerde bulunulmuştur. Ayrıca yaptırımlara ilişkin ekonomi ceza hukukçuları tarafından ifade edilen “ekonomik suça ekonomik yaptırım” fikrine katıldığımız veya en azından ekonomik nitelikli suçlara yönelik hürriyeti bağlayıcı nitelikte olan cezalarda orantılı bir indirime gidilmesi gerekliliği ifade edilmiştir.

Sermaye Piyasası Hukuku, Bilgiye Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu, Manipülasyon Suçu.

Law of criminal economics is a multidisciplinary field. Therefore, it has been subject to the rules, principles and structural differences of more than one legal discipline. In this study, information based market fraud offense is examined in relation to market fraud crimes in capital market law. This study has two goals. The first goal is to carry out a codification of legislation, since the relevant provisions exist in different legislation of different disciplines. The second goal is to state a critical aspect on the issue, since there are few academic resources on the subject in Turkish Law. While examining the elements of the crime in the study, unique determinations were made about the perpetrator, subject and action. In terms of punishments, active repentance were examined in terms of study, since it has frequently been encountered in real cases. It was also stated that there is either a need for a proportional reduction in the penalties or acceptation of the idea “economic sanction for economic crime” which is expressed by the jurists on law of criminal economics.

Information Based Market Manipulation, Capital Market Law, Manipulation Crime.

GİRİŞ

Sermaye piyasası hukukunda bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunun incelendiği bu çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde konunun anlaşılabilmesi için gerekli fakat konudan uzaklaşılmasına neden olunmayacak düzeyde sermaye piyasası hukukuna ilişkin incelemelerde bulunulmuştur. Bu incelemelerde öncelikle çalışma boyunca okuyucunun karşısına çıkacak olan “piyasa”, “sermaye”, “fon”, “para piyasası”, “sermaye piyasası” gibi kavramlar açıklanacaktır. Daha sonra çalışma boyunca incelenecek olan ve alt mevzuatla birlikte son derece geniş bir kapsama sahip olan mevzuat belirtilecektir. Çalışmanın ikinci bölümünde sermaye piyasası hukukunda bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu sırasıyla unsurları, özel görünüş biçimleri, suça ilişkin muhakeme engelleri ve suçun kanunda öngörülen yaptırımı açısından incelemelerde bulunulmuştur.

I. SERMAYE PİYASASI HUKUKU

Sermaye piyasası kavramının tarihsel temeli Ortaçağ İtalya’sına kadar dayanmaktadır. Özellikle Floransa ve Cenova gibi ticaret şehirlerinde, bu şehir devletlerinin çıkardığı borçlanma araçlarının o dönem için sınırlı da olsa işlem görmeleri ile günümüz modern piyasalarının temelleri atılmıştır.1

Ülkemizde ise sermaye piyasası faaliyeti olarak adlandırılabilecek ilk menkul kıymet ticareti faaliyetleri Osmanlı dönemine kadar gitmektedir. Özellikle Kırım Savaşı’ndan sonra devletin borçlanma senedi şeklinde ihraç ettiği “istikraz senetleri”nin Galata bankerleri aracılığı ile tedavül etmesi ile birlikte Osmanlı’da piyasa faaliyetleri görülmeye başlanmıştır.2

Özellikle küçük yatırımcıların tasarruflarını menkul kıymetlere yatırarak gelir elde etmelerini sağlayan ve bu şekilde elde edilen gelir ve sermayenin tabana yayılmasını sağlayan sermaye piyasasının sosyal adaleti sağlama noktasındaki fonksiyonu3 nazara alındığında sermaye piyasası suçlarına ve inceleme konusu suçun izahına başlamadan önce sermaye piyasası hukukunun terminolojisine, kaynaklarına ve temel ilkelerine değinmekte fayda vardır.

Sermaye piyasası hukukunun temel kavramı olan sermaye piyasası kavramını izah ederken, bu kavramı oluşturan ifadelerin anlamlarını ortaya koymak faydalı olacaktır. Kavramın temel unsuru “piyasa” ifadesi olup piyasa; arz ve talebin karşılaştığı yer veya ticari emtianın alım satımının yapıldığı alan olarak tanımlanabilir.4 Sermaye ifadesi ise ekonomik bir değer taşıyan ve özellikle ekonomik bir teşebbüsün ortaya çıkmasını sağlayacak olan her şey olarak tanımlanabilir.5

Sermaye ifadesi yukarıda izah edildiği üzere ekonomik değeri olan her şey olarak tanımlansa da özellikle ekonomi bilimi açısından sermaye kavramı genel olarak finansal sermayeyi karşılamaktadır. Bu nedenle sermaye piyasası kavramı mal piyasalarından ayrı olarak finansal piyasaların bir türü olarak karşımıza çıkmaktadır.6 Bu nedenle sermaye piyasasının tanımından ve özelliklerinden önce finansal piyasalar kavramının üzerinde durmak faydalı olacaktır.

Finansal veya mali piyasalar para veya parasal değeri olan bir tasarrufa sahip olan fon sahipleri ile fon ihtiyacı duyan yatırımcıların karşılaştığı piyasalar olarak tanımlanabilir.7 Diğer bir tanımlamaya göre ise fon kullananlar ile fon arz edenler arasındaki fon akşını, bu akışı sağlayan kurumlar, araçlar ve bu işleyişi düzenleyen idari kurumlar ile kurullara finansal piyasalar denir.8

Finansal piyasalar çeşitli ölçütlere göre tasnif edilse de genel kabul gören sınıflandırma piyasada el değiştiren fonların vadelerine göre yapılan sınıflandırmadır. Fonların vadelerine göre yapılan tasnife göre kısa vadeli fonların arz ve talep edildiği piyasalara “para piyasaları”, uzun ve orta vadeli fonların arz ve talep edildiği piyasalara ise “sermaye piyasaları” denmektedir.9 Diğer bir tanıma göre ise yatırımcılar, tasarruf sahipleri ve bunlar arasındaki fon akımını sağlayan aracı kurum ve bankalar, yatırım ortakları ve yatırım fonları gibi aracı ve yardımcı kuruluşlardan oluşan finans sistemine sermaye piyasaları denmektedir.10

Sermaye piyasası kavramını izah ederken kavramı oluşturan ifadelerin anlamlarını ortaya koymak faydalı olacaktır. Kavramın temel unsuru “piyasa” ifadesi olup piyasa; arz ve talebin karşılaştığı yer ve ya ticari emtianın alım satımının yapıldığı alan olarak tanımlanabilir.11 Sermaye ifadesi ise ekonomik bir değer taşıyan ve özellikle ekonomik bir teşebbüsün ortaya çıkmasını sağlayacak olan her şey olarak tanımlanabilir.12

Sermaye ifadesi yukarıda izah edildiği üzere ekonomik değeri olan her şey olarak tanımlansa da özellikle ekonomi bilimi açısından sermaye kavramı genel olarak finansal sermayeyi karşılamaktadır. Bu nedenle sermaye piyasası kavramı mal piyasalarından ayrı olarak finansal piyasaların bir türü olarak karşımıza çıkmaktadır.13 Bu nedenle sermaye piyasasının tanımından ve özelliklerinden önce finansal piyasalar kavramının üzerinde durmak faydalı olacaktır.

Finansal veya mali piyasalar para veya parasal değeri olan bir tasarrufa sahip olan fon sahipleri ile fon ihtiyacı duyan yatırımcıların karşılaştığı piyasalar olarak tanımlanabilir.14 Diğer bir tanımlamaya göre ise fon kullananlar ile fon arz edenler arasındaki fon akşını, bu akışı sağlayan kurumlar, araçlar ve bu işleyişi düzenleyen idari kurumlar ile kurullara finansal piyasalar denir.15

Finansal piyasalar çeşitli ölçütlere göre tasnif edilse de genel kabul gören sınıflandırma piyasada el değiştiren fonların vadelerine göre yapılan sınıflandırmadır. Fonların vadelerine göre yapılan tasnife göre kısa vadeli fonların arz ve talep edildiği piyasalara “para piyasaları”, uzun ve orta vadeli fonların arz ve talep edildiği piyasalara ise “sermaye piyasaları” denmektedir.16 Diğer bir tanıma göre ise yatırımcılar, tasarruf sahipleri ve bunlar arasındaki fon akımını sağlayan aracı kurum ve bankalar, yatırım ortakları ve yatırım fonları gibi aracı ve yardımcı kuruluşlardan oluşan finans sistemine sermaye piyasaları denmektedir.17