Anonim Şirketlerde Olağanüstü Yedek Akçe Ayırmak Suretiyle Kâr Payı Alma Hakkının Sınırlandırılması

Mustafa YAVUZ

Kâr payı alma hakkı, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda anonim şirket pay sahiplerine tanınan en önemli haklardan biridir. Kâr payı, kural olarak, pay sahibi nin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı bir şekilde hesaplanır. Söz konusu hak, vazgeçilmez nitelikte bir hak olmasına karşın, anılan Kanunda bu hakkın sınırlandırılabilmesine imkân sağlanmıştır. Kâr payı alma hakkını sınırlandıran yöntemlerin başında ise dönem net kârından olağanüstü yedek akçe ayrılması gelmektedir. Anonim şirket genel kurulunun, olağanüstü yedek akçe ayırması pay sahibinin aleyhine olmakla birlikte, 6102 sayılı Kanunda bu hususta pay sahibini koruyucu hükümlere yer verilmiştir. Ayrıca, genel kurul olağanüstü yedek akçe ayırırken keyfi davranmamak, dürüstlük kuralına uygun hareket etmek ve kâr payı alma hakkı nın özüne dokunmamakla yükümlüdür.

Anonim Şirket, Pay Sahibi, Kâr Payı, Kâr Payı Alma Hakkı, Kanuni Yedek Akçe, Olağanüstü Yedek Akçe, Vazgeçilmez Hak.

Right to obtain dividend is one of the most important rights given to corporation shareholders by Turkish Commercial Code no.6102. Dividend, in principle, is calculated proportionately to the payments made by shareholder for the shares. Although this right is irrevocable, in the aforementioned Code it is enabled to be restricted. Allocating excess reserve from the net profit for the year is in the lead of the methods restricting the right to obtain dividend. Notwithstanding that allocating excess reserve by the general meeting of the corporation is against the shareholder, provisions in the Code no.6102 protecting shareholder are included.Moreover the general meeting is liable not to act arbitrarily in allocating excess reserve, to act in accordance with rule of honesty and not to harm the essence of the right to obtain dividend.

Corporation, Shareholder, Dividend, Right to Obtain Dividend, Legal Contingency Reserve, Excess Reserve, İrrevocable Right.

I. GİRİŞ

Anonim şirketlerin en temel gayesi, kâr elde etmek ve bu kârı pay sahiplerine dağıtmaktır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa (TTK) göre anonim şirket pay sahibi, Kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem kârına, payı oranında katılma hakkına (kâr payı alma hakkına) sahiptir. Kâr payı, esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesap edilir ve ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir. Fakat söz konusu hak, tamamen sınırlandırılamaz nitelikte bir hak değildir. Kanunun değişik maddelerinde, belirli şartların varlığı halinde bu hakkın sınırlandırılabilmesine imkân tanınmıştır. Kâr payının dağıtılmasını sınırlandıran hallerden biri ise kârın, olağanüstü yedek akçelere ayrılması ve şirket bünyesinde kalmasının sağlanmasıdır.

Anonim şirket ile pay sahipleri arasında, elde edilen kârın nasıl kullanılacağı hususunda menfaat çatışması çıkması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Çünkü pay sahibi genellikle kârdan daha fazla pay almak; şirket de kârı bünyesinde tutarak finansman ihtiyacını karşılamak istemektedir. Anonim şirketlerde bu iki menfaat çatışma halindedir. TTK bu menfaatler arasındaki çatışmayı dengelemek amacıyla, iki menfaati de koruma amaçlı çeşitli hükümler sevk etmiştir. Özellikle yedek akçeleri düzenleyen hükümler sayesinde anonim şirketin menfaatini korumayı, kâr payı hakkını da pay sahipliği hakları arasında kabul ederek ortağın menfaatini korumayı hedeflemiştir.¹

Bu çalışmada, mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETTK) hükümleri ile karşılaştırmalı olarak, TTK’ya göre kârın olağanüstü yedek akçeye ayrılmasına ilişkin usul ve esaslar ile bu işlemin sonuçları üzerinde etraflıca durulacaktır.