Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

1961’den 1982 Anayasası’na Sendikal Haklar: Caydırıcılık ve Anayasal Önem Kriterleri Ekseninde Bir Değerlendirme

Trade Unions Rights from 1961 to 1982 Constitution: A Review in the Criterias of Aversiveness and the Constitutional Importance

Işıl KURNAZ

Bu çalışma, Türk Anayasal tarihindeki kolektif sosyal hakların yerini, AİHS ve ILO standartları ekseninde açıklamayı amaçlamaktadır. Özellikle 87 ve 98 sayılı Sözleşmelerin esas alındığı bu makale, işçilerin kendilerine ulusal ve uluslararası normlarla pozitif hukukta tanınmış olan haklarını nasıl kullandıklarını ya da kullanamadıklarını sorgulamaktadır. ILO’nun da kuruluş amaçlarından biri olan sosyal barış, istihdamda kolektif sosyal hakların tanınmasıyla yakından bağlantılıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan beri geçirdiği süreç, dar anlamda bir anayasal süreçtir ve bu makalenin kolektif sosyal hakları, anayasa hukuku içinde değerlendirmesinin nedeni, bu anayasal süreç içindeki sendikal haklara dikkat çekmektir. Uluslararası standartlar ve onlara uyum, karşılaştırmalı ve ulusal hukuk örnekleri, konunun önemine paralel olarak vurgulanmıştır. Bu makale, iş ve istihdam ilişkileri ve sendikal hakların, Türk Anayasa tarihinde nasıl içkin hale getirildiği ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvurularda bu konuya nasıl yaklaştığını gösterecektir.

Caydırıcılık, Anayasal ve Kişisel Önem, Bireysel Başvuru, Sendikal Haklar.

This work aims to articulate collective social rights within the Turkish Constitutional History in the light of the European Convention of Human Rights and International Labour Organization Standards, in particular the Freedom of Association and Protection of the Right to Organise Convention (C87) and the Right to Organise and Collective Bargaining Convention (C98). It is asking the issue of how the workers enjoy or rather are not able to enjoy the collective social rights which are guaranteed by the positive law at national and international level in Turkey. Social peace which is strongly related to collective social rights in employment. I will try to understand and analyze collective social rights and its effects on employees within the context of the Turkish Constitutional history. The reason why this article tries to clarify the collective social rights through constitution is the political and administrative process experienced by Turkey since the establishment of the Republic, in a constitutional process narrow sense. The article aims to demonstrate how labour relations and trade unions rights were embedded in the Turkish Constitutional history and how the Turkish Constitutional Court approached the trade union within the framework of individual applications.

Trade Union Rights, Individual Application, Constitutional and Individual Harm/ Importance, Aversineveness.

1. GİRİŞ

Sendikal Haklar, 1947 tarihli 5018 sayılı İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanundan beri hukukun özne olarak kabul ettiği, 1961 Anayasası ile yasal çerçevesine kavuşan ancak 12 Mart 1971 darbesinden beri de hukukun peyderpey askıya aldığı, sündürerek işlevsizleştirdiği ve en sonunda 12 Eylül ile beraber bütünüyle kırptığı bir haklar bütünü olarak karşımıza çıkar. Sendikal haklar, bir hukuk öznesi olarak işçi sınıfı mücadelelerinin hem bir yansıması hem de bir sonucu olarak kolektif niteliği haizdir. Bu özelliği, onu diğer hak kategorilerine nazaran biricik kılmakta, hem bir kolektif iyiliği hesaba katması, hem de hukuk disiplini içinde boy vermeye çalışmasıyla aslında içine doğduğu hukuk geleneği için de bir yenilik arz etmektedir. Zira bu sefer hukuk disiplini, tüm normatif kaynaklarıyla kendi içinde bir sınav vermekte, bireysel ve dolayısıyla korunmasız gördüğü diğer hak kategorilerine nazaran sendikal hakların kolektif ve toplumsal niteliğiyle sınanmaktadır.

12 Mart 1971’den beri her türlü askeri ve bürokratik darbenin ve müdahalenin saldırdığı alanlardan biri sendikalar ve onların biricik kazanımları olmuştur. Dolayısıyla sendikal hakların bu inişli çıkışlı hukuki seyri, Türkiye içinde emek ve hukuk araştırmaları bağlamında da önem taşır. Sendikal hakların, içinde nefes almaya çalıştığı bu yasal ortam, onların toplumsal mücadelelerini anlamak için de bir arka plan sunar.

Bu sebeple iki boyutlu olarak düşünülen bu makalenin ilk boyutu 1961’den 1982’ye sendikal hakları bir anayasal tarih çatısı altında toplamaktır.