Uyuşmazlık Çözümünde Bir Araç Olarak Kadın: Kullanma - Takas - Tüketme

Women as a Vehicle in Dispute Resolution: Use - Barter - Disposal

Baver KAYA, Şule ŞAHİN CEYLAN

Uyuşmazlık, her insan ilişkisinde ortaya çıkabilecek bir durumdur. Toplumlar ortaya çıkan uyuşmazlıkları kendi kültürü üzerinden çözüme kavuşturur. Günümüzde yaşadığımız Türkiye toplumu, Anadolu geleneksel toplumu üzerinden gelişmiş ve bugüne gelmiştir. Kültürün birikerek ilerlemesi, bize, bugünü anlamak için geçmişe bakmamız gerekliliğini oluşturmaktadır. Bu nedenle Anadolu geleneksel toplumunda yaşanan uyuşmazlıklar çözüme kavuşturulurken kadının nasıl rol aldığı, her ne kadar geçmişin bir anlatımı olsa da bugünü anlamamızı sağlayacaktır. Anadolu geleneksel toplumundaki uyuşmazlıkların çözümünde kadın sistematik olarak nesneleştirilmektedir. Roma hukukundan günümüze eşyanın mahiyeti kullanma (usus), semerelerinden yararlanma (fructus) ve tasarruf (abusus) olarak gösterilmektedir. Kadın da bu mahiyete uygun olarak, uyuşmazlık çözümlerinde kullanılan, takas edilen, semerelerinden yararlanılan ve tasarrufta bulunulan konumundadır. Kadın, kan davasının uyuşmazlığının çözümünde; kullanılan, semerelerinden yararlanılan, berdel çözüm yönteminde; takas edilen, namus cinayeti uyuşmazlığının çözümünde ise; tasarruf edilen konumundadır. Bu nedenle kadın günümüz hukuku tanımına göre, açıkça, Anadolu geleneksel toplumundaki uyuşmazlık çözümlerinde bir eşya olarak rol almaktadır.

Anadolu Geleneksel Toplumu, Uyuşmazlık Çözümleri, Toplumsal Cinsiyet, Kadının Rolü, Nesneleştirme.

Dispute is a condition that might arise in every human relationship. Disputes are came up with a resolution through the culture of the society which they arise. Turkey where we lived in nowadys developed throygh traditional society of Anatolia and it has been come to today. The accumulation of culture is a necessity for us to look back to understand the present. For this reason, how the woman plays a role in resolution the disputes in the traditional Anatolian society will provide us to understand the present even though it is a narrative of the past. Women are systematically objectified in resolution disputes in the traditional Anatolian society. From Roman law to the present time, the qualification of the property has been identified as using (usus), benefit of the features (fructus) and disposal (abusus). In the property law. Accordingly, women’s position in dispute resolution; used, barter, benefited from their fruits and made disposal. The position of women, i) in the resolution of the dispute of blood feud; used and benefited of the features ii) in the resolution of the dispute of berdel; barter, iii) in the resolution of the dispute of honor murder; be disposal. Therefore, according to the definition of contemporary law, women play the role of property in dispute resolution in the traditional Anatolian society.

Anatolian Traditional Society, Dispute Resolution, Gender, Women’s Role, Objectification.

GİRİŞ

İnsanlık, dünün bilgi birikimi ve deneyimleriyle, bugünü var eden bir döngü içerisinde tarihini oluşturmaktadır. Bu tarih, tartışmasız, geçmişten günümüze erkek egemen bir toplum inşa etmiştir. Her ne kadar erkek egemenliğin azalması söz konusu olsa da kadınlar hala esaslı meselelerde toplumsal cinsiyetten kaynaklı olumsuz rollere maruz kalabilmektedir.¹

Hukuk düzeni de, ataerkil hukuk ve hukukun toplumsal cinsiyet ile ilişkisi bahsinde, geçmişimizin miras bıraktığı haliyle, eşit olmayan bir yapının izlerini taşır. Geçmişin menfi alışkanlıklarını aşabilmek, ancak onu anlayabilmekten geçer. Bugün Anadolu kültürünün yeşerdiği Anadolu geleneksel toplumunda, uyuşmazlık çözümlerinde kadına biçilen rol, erkek egemenliğin ne noktada olduğu da bu açıdan önemlidir. ²

Bu çalışmada, gittikçe modern yapıya dönse bile yakın geçmişe kadar geleneksel toplum yaşamının ağır bastığı Anadolu’da, uyuşmazlık çözümlerinde kadının nasıl nesneleştirildiği ele alınacaktır. Nesneleştirme sürecini anlatabilmek amacıyla, eşyanın mahiyetine uygun olarak, özdeş uyuşmazlık çözümleri incelenecektir. Buna göre kadının uyuşmazlık çözümlerinde bir nesneye dönüştürülmesi; kullanılma, takas edilme, tüketilme ve yerine göre de semerelerinden yararlanılma kavramlarıyla açıklanmaya çalışılacaktır.