“Uber” Platformu Çalışanlarının Hukuki Statülerine İlişkin Yaklaşımlar
Approaches to the Legal Status of “Uber” Platform Drivers
Sevil DOĞAN
Akıllı bir telefon aracılığıyla kişilere çevrimiçi taksi hizmeti sunan Uber platformunun yaygınlaşması, hukuki açıdan pek çok tartışmayı beraberinde getirmiştir. Bu tartışmalardan biri, Uber platformu sürücülerinin işçi olup olmadığıdır. Uber sürücülerine ilişkin işçi kavramının genişletilmesi, ekonomik olarak bağımlı olduklarından hareketle işçi- benzeri olarak kabul edilmesi, bağımsız çalışan olmaları veya hukuki düzenlemelerle iş hukuku koruması altına alınması gibi farklı görüşler bulunmaktadır. Çalışmamızda sözü edilen yaklaşımlardan hareketle Uber sürücülerinin hukuki statüsü değerlendirilmiştir.
Platform Çalışma, Çevrimiçi Platform, İşçi, Uber sürücüsü, Bağımsız Çalışan, İşçi Benzerleri.
The widespread use of Uber platform, which provides online taxi services to people via a smart phone, has brought many legal discussions. One of these discussions is whether Uber platform drivers are employees. There are different opinions regarding Uber drivers, such as broadening the concept of employees, accepting them as employee-like as they are economically dependent, being independent contractors or putting labor law under legal regulations. Based on approaches mentioned in our study, the legal status of Uber drivers has been evaluated.
Platform Working, Online Platform, Employee, Uber Drivers, Self Employed, Employee-Like.
I. GİRİŞ
Klasik istihdam modelinde iş ilişkisi içerisindeki işçi ve işveren rolleri, keskin bir biçimde birbirinden ayrılabilir. İşçi, işverenin emir ve talimatları altında işini görürken, ilişkideki hiyerarşik yapıda altta yer almakta, işveren ise kapitalin esas sahibi olarak ilişkinin güçlü ve talimat veren tarafını oluşturmaktadır. Geleneksel iş hukukunda iş ilişkisinin yönetim ve bağımlılık arasındaki güç ilişkisi olduğu varsayılmakta ve bu durum, işçinin işverene kişisel ve hukuki bağımlılığı olarak adlandırılmaktadır1. İş sözleşmesini karakterize eden bu unsur, bir çalışanın işçi olup olmadığı konusunda tereddüte düşüldüğünde, başvurulabilecek yegâne kriterdir ve bir anlamda iş ilişkisinin tipiklik unsurudur.
Her gün işverene ait işyerine yine işveren tarafından belirlenmiş saatlerde giden, yaptığı işe ilişkin herhangi bir inisiyatifi bulunmayan işçinin, işverene bağımlılığı konusunda tereddüte düşülmez. Ancak değişen ekonomik ihtiyaçlar, teknolojik gelişmeler, işgücünün nitelikli hale gelmesi gibi pek çok değişken, iş hukukunun temel kavramlarını da yakından etkilemektedir. Dijitalleşmenin ve ekonomik değişimlerin etkisiyle artık işyeri kavramı terkedilerek işin yapıldığı yer önem kazanmıştır. İşyeri sınırlarının belirsizleştiği, işçi ile bağımsız çalışanlar arasındaki çalışma modellerinin yaygınlaşması, iş hukukunun kapsamı açısından tartışmalara yol açmıştır. Tüm dünyada tartışılan ve bu anlamda çözüm aranan alanlardan biri ise, platform çalışanların hukuki statüsüdür. Çevrimiçi uygulamalar aracılığıyla çocuk bakımından, ulaşım hizmetlerine, ev hizmetlerinden organizasyon işlerine kadar pek çok sektörde ulaşılabilen bu platformlarda iş görenlerin hukuki statüsü oldukça tartışmalıdır. Bu nedenle çalışmamızda önce platform çalışmalar ve daha genel bir kavram olan “Gig Ekonomi” ele alınacak, daha sonra “Uber” platformu üzerinde iş gören kişilerin hukuki durumu bu konuda getirilmiş çeşitli yaklaşımlar değerlendirilecektir.
II. GIG EKONOMİ VE PLATFORM ÇALIŞMALAR
Günümüz yüzyılını sarıp sarmalayan teknoloji, insanın her bakımdan hızlı olması arzusunu da beraberinde getirmiştir. Teknolojinin bu baş döndürücü hızı, hayatın her alanını olduğu gibi çalışma hayatını da şekillendirmektedir. Hayatımıza hızlıca giren ve iş yaşamını derinden etkileyen kavramlardan biri, çevrimiçi platformlar olup ekonomik faaliyetlerin de bilgi ve iletişim teknoloji vasıtasıyla yürütümü oldukça revaçtadır2.
