Türkiye’de Geçici Koruma Rejimine Tabi Yabancılara Sağlanan Hizmetlere İlişkin Hukuki Çerçeve

The Legal Framework of Services Provided to Foreigners Under the Temporary Protection Regime in Turkey

F. Elif ÇELİK

Türk hukukunda, ülkelerinden ayrılmaya zorlanmış, ülkelerine geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacı ile kitlesel olarak sınırlarımıza gelen ya da sınırlarımızı geçen yabancılara sağlanan korumaya geçici koruma denilmektedir. Geçici koruma kapsamındaki yabancılar, kendilerine Geçici koruma Yönetmeliği uyarınca sağlanan, eğitim, iş piyasasına erişim, sosyal hizmet ve yardım ile tercümanlık hizmetlerinden, ülkenin mali kaynakları ölçüsünde, geçici koruma statülerinin devam ettiği süre boyunca faydalanmaktadır. “Türkiye’de Geçici Koruma Rejimine Tabi Yabancılara Sağlanan Hizmetlere İlişkin Hukuki Çerçeve” başlıklı bu makale ile Geçici Koruma Yönetmeliği’nde sayılmış olan hizmetlere yönelik hukuki düzenlemelerin değerlendirilmesi ve uygulama verilerinin aktarılması amaçlanmaktadır.

Göç, Sığınma, Geçici Koruma Statüsü, Yabancı, Hizmet.

In Turkish Law, the protection granted to foreigners who have forced to leave their countries and are unable to return to their countries, who have left and arrived at or crossed our borders in masses to seek urgent is called temporary protection. Foreigners within the scope of temporary protection, benefit from health, education, access to labor market, social assistance and interpretation provided with the Temporary Protection Regulation, during the period of temporary protection status with the country’s financial resources. It is aimed in this article, called “The Legal Framework of Services Provided to Foreigners Under the Temporary Protection Regime in Turkey”, is to evaluate the legal instruments for the services listed in the Temporary Protection Regulation and to share the information related with the practise.

Migration, Asylum, Temporary Protection Status, Foreigner, Service.

I. GİRİŞ

Göç¹, Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel, demografik yapısı ile kamu düzeni ve güvenliğini doğrudan ve derinden etkileyen bir konudur. Ortadoğu’daki ve özellikle komşu ülkelerdeki çatışma ve belirsizlik ortamı; bu ülkelerle olan sınırın dağlık arazide bulunması sebebiyle sınır bölgelerinin kontrolünün zor olması; Ege ve Akdeniz sahillerinin coğrafi yapısının yasa dışı geçişlere uygunluğu ülkemizi, göçün çekim güzergâhı hâline getirmektedir².

Türkiye bakımından, diğer devletlerde olduğu gibi, sınır ötesi insan hareketliliği karşısında göçün nasıl yönetileceği ve göç eden kişilerin, toplumla bağdaştırılmalarının ne şekilde yapılacağı meseleleri önem arz etmektedir. Bu bağlamda göç eden kişilerin sosyal hayata eşit bireyler olarak katılımlarının ve aidiyet duygusu geliştirmelerinin sağlanması, yeni bir kültürde yaşarken kendi kültürel kimliklerinden vazgeçmelerinin istenmemesi, toplumsal düzeyde ötekileştirici bir dil ve tavır üretilmesinin önlenmesi, kimlik kaygılarının önüne geçilmesi, göçün siyasal çerçevesini oluşturmaktadır. Göçün, ülke ekonomisi üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkileri, ithalat-ihracat dengeleri, kayıtlı ya da kayıt dışı iş gücü ve ücretlendirme konuları, göçün iktisadi çerçevesini çizmektedir. Hukuki paydada ise göçe ilişkin yasal düzenlemelerin hangi bakış açısı ile yapılacağının belirlenmesi önemlidir. İnsan hakları dairesinde, göç eden kişilerin istihdama katılımının sağlanması, Türk dili, tarihi, kültürü ve Türkiye’nin temel kurumları ile ilgili bilgi sahibi olma, eğitimden eşit faydalanma, kamusal ve özel hizmetlere erişimin sağlanması hususları ortak bir hukuki çerçeve olarak kabul görmektedir³.

Türk hukukunda göçe yönelik ilk sistematik yasal düzenleme 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)⁴ ile yapılmıştır. YUKK’tan önce uluslararası koruma statüsü dışında kalan yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye’de kalışları ve Türkiye’den çıkışları, vize ve ikamet izni işlemleri, sınır dışı edilmeleri ve Türkiye’de bulundukları sürece sahip oldukları hak ve yükümlülüklerin neler olduğu 5682 sayılı Pasaport Kanunu⁵ ile 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun⁶ ile yapılmakta; uluslararası koruma alanındaki uygulamalar ise idari düzenlemeler doğrultusunda yürütülmekte idi⁷.