İşçi Lehine Yorum İlkesi

Principle of Interpretation in Favor of the Employee

Yiğitcan ÇANKAYA

İşçi lehine yorum ilkesinin incelenmesi için öncelikle iş hukukunda yoruma esas ilke ve amaçların ortaya konulması gerekir. Bunlar, aynı zamanda iş hukukunun amaçlarını oluşturan işçinin korunması, ekonomik ve sosyal dengenin sağlanması ve esnekliğin sağlanmasıdır. İşçi lehine yorum ilkesi, aynı konuda birden fazla düzenlemenin varlığı ya da bir düzenlemenin anlamının muğlak olması hâlinde, işçinin lehine olan düzenlemenin ya da anlamın uygulanması gerektiğini ifade etmektedir. Bu yorum ilkesi, amaca uygun yorumun özel bir görünüm biçimi olarak ortaya çıkmış olmakla birlikte, artık ondan bağımsız, ayrı bir ilke niteliği kazanmıştır. İşçi lehine yorum, teorik temelini zayıf tarafın korunması teorisinden alır. Kural olarak kanunların yorumlanması için kullanılmakla birlikte, sözleşmelerin yorumlanması için de kullanılabileceği kabul edilmelidir. Son olarak, işçi lehine yorumun uygulanması için; lafzi yorum, amaçsal yorum, tarihî yorum, sistematik yorum gibi kanunların yorumunda tüm yorum yöntemleri ya da güven teorisi veya düzenleyen aleyhine yorum gibi sözleşmelerin yorum yöntemleri tüketildikten sonra hâla bir sonuca varılamaması, son çare olarak işçi lehine olan sonuca ulaşılması gerekir.

Yoruma Esas Olan İlkeler, Yorum Yöntemleri, Yorumda Akıl Yürütme, İşçinin Korunması, İşçi Lehine Yorum.

In order to apprehend interpretation in favor of the employee, the ground principles and objectives of interpretation should be examined, first. These concepts also demonstrate the objectives of labor law; which are, the protection of the employee, the economic and social equilibrium and the flexibility in labor markets. Interpretation in favor the employee is to apply the rule that is more favorable to the employee, in case there exists more than one rule regarding the same working condition; or, in the alternative, draw the most favorable conclusion while interpreting a rule that has an ambiguous meaning. Although stemming from and being a reflection of the teleological interpretation method, interpretation in favor of the employee has become an independent principle. Moreover, this principle finds its theoretical grounds in the theory of protection of the weaker party. As a rule, it is applied to the interpretation of the laws; however, it can also be used to interpret employment contracts. Lastly, in order to resort to interpretation in favor of the employee, all of the interpretation methods, such as textual interpretation, teleological interpretation, systematical interpretation and sociological interpretation should be exhausted. If a rule’s true meaning cannot be deduced despite using these methods, then, as a last resort, the rule must be interpreted in favor of the employee.

Ground Principles of Interpretation, Interpretation Methods, Reasoning in Interpretation, Protection of the Employee, Interpretation in Favor of the Employee.

GİRİŞ

İşçi lehine yorum, öğreti ve yargı kararlarında nadiren tek başına inceleme alanı bulmuş olan bir yorum ilkesidir. Nitekim yorum ilkelerine ve yöntemlerine ilişkin yapılan çalışmalar, klasik yorum yöntemleri ya da realist hukuk teorisinin bu yöntemlere getirdiği eleştiri ya da eklemelere yoğunlaşmış durumdadır. Bu durumda işçi lehine yorumun iş hukukunda kanunların ve sözleşmelerin yorumlanması bakımından ayrıca irdelenmesi, teorik temelinin ve uygulanma koşullarının ortaya konulması gerekmektedir.

Belirtilmesi gerekir ki, işçi lehine yorum, çalışmada bir yorum yöntemi olarak değil, yorum ilkesi olarak nitelendirilmiştir. Zira, daha sonra incelenecek olduğu üzere, yorum yöntemleri arasında bir hiyerarşi bulunmamaktadır, bu nedenle her yorum yöntemi belli bir normu yorumlamada öncelik-sonralık gözetilmeden serbestçe kullanılabilir. Oysa, işçi lehine yoruma başvurulabilmesi için diğer tüm yorum yöntemlerinin tüketilmiş olması gerekir; dolayısıyla bu durum, bu yoruma genel bir ilke niteliği kazandırmaktadır. Nitekim genel ilkelere, kendilerinden önce uygulama alanı bulabilecek daha özel kuralların uygulanmasından sonra hâla bir sonuca varılamıyorsa, son çare olarak başvurulur.

Bu çalışmada, ilk olarak iş hukukunda yoruma esas olan ilke ve amaçlar tartışılacak; bu kapsamda işçinin korunması, ekonomik ve sosyal dengenin sağlanması ve esneklik incelenecektir. İkinci olarak, işçi lehine yorum irdelenecek; bu bağlamda üst kavram olarak amaca uygun yorum açıklanacak, işçi lehine yorumun tarihçesi ve uygulanması inceleme alanı bulacaktır.