Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kişisel Verilerin Korunması

Protection of Personal Data in the Light of Decisions of European Court of Human Rights

Ayla ÇALIŞKAN

Günümüz bilgi çağında, teknolojik gelişmelerin artması ve bireylerin kendilerine ait “kişisel alanda” daha fazla vakit geçirmeye başlamasıyla birlikte, özel hayat ve mahremiyet kavramları daha çok gündeme gelmeye başlamıştır. Özel hayatın bir parçası olan kişisel veriler de haliyle bireylerin korumak istediği kişisel alana dâhildir. Bu verilere örnek olarak; kişinin sesi, görüntüsü, fotoğrafı, doğum tarihi, kişisel bilgileri, inancı, siyasi düşüncesi, sağlık durumu gösterilebilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), kişisel verilerin korunması için yöneltilen taleplerin artması ve bunların korumanın temel hak ve özgürlüklerin sağlanması açısından zorunlu hale gelmesi karşısında, kişisel verilerin korunmasına yönelik içtihatlar geliştirmiştir. Ancak belirtilmek gerekir ki; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) kişisel verilerin korunması doğrudan düzenlenmemiştir. Öte yandan AİHM, kişisel verilerin korunmasını, Sözleşme’nin 8. maddesi çerçevesinde özel hayata saygı hakkının bir parçası olarak değerlendirmekte ve bu doğrultuda kararlar vermektedir.

Kişisel Veri, Kişisel Verilerin Korunması, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Özel Hayata Saygı Hakkı.

In today's information age, with the increase of technological developments and individuals begin to spend more time in their own “personal space”, the concepts of private life and privacy have started to come up more often. Therefore personal data, which are part of private life, are also included in the personal space that every individual wants to protect. Voice, image, photograph, birth date, personal information, belief, political thought, health status of the individuals can be given as examples of these data. The European Court of Human Rights (ECtHR) has developed jurisprudence to protect personal data in view of the increasing demand for protection of these data and because of requiring to protect them with regard to providing fundamental rights and freedoms. However, it should be noted that; the protection of personal data is not directly regulated in the European Convention on Human Rights (ECHR.) On the other hand, ECtHR considers the protection of personal data as a part of the right to respect for private life under Article 8 of the Convention and makes decisions accordingly.

Personal Data, Protection of Personal Data, European Convention on Human Rights, European Court of Human Rights, Right to Respect for Private Life.

GİRİŞ

Teknolojik gelişmelerin hız kesmeden devam ettiği toplumumuzda, özel hayatın mahremiyetine girmek ve bu mahremiyetin içinde yer alan kişisel verilere ulaşmak oldukça kolaylaşmıştır. Öyle ki, güvenlik gerekçesiyle kullanılan ve bireyin her anını kayıt altına alan güvenlik sistemleri, ünlüleri mahremiyet alanlarında fotoğraflayıp onları izinsiz yayımlayan magazin dergileri, bireyler hakkında bilgi toplayan ve bu bilgileri dosyalayıp uzun süre saklayan kamu idareleri ve bireylerin sağlık bilgilerini herkesin erişimine sunan sağlık portalları günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız durumlardır. Hâlbuki bireyin özel hayatının bir parçası olan sesi, görüntüsü, fotoğrafı, doğum tarihi, ailevi ve kişisel bilgileri, inancı, siyasi düşüncesi, sağlık durumu gibi verilerinin hem diğer bireylere karşı hem de devlete karşı korunması gerekmektedir. Bu yükümlülükleri yerine getirecek olan şüphesiz yine devletin kendisidir. Devlet, kişisel verilere müdahalede bulunamayacağı gibi onları korumak için gerekli yasal düzenlemeleri yapmakla ve icrai mekanizmaları kurmakla yükümlüdür. Ancak bazı durumlarda ya iç hukukta kişisel verilerin korunmasına dair etkili bir koruma öngörülmez ya da devletin bu alana müdahale yetkisi çok geniş tutulduğu için koruma etkili bir şekilde uygulanamaz. Bu gibi durumlarda kişisel verilerin en etkili şekilde korunmasına ilişkin uluslararası sözleşmeler ve mahkemeler devreye girmektedir. Her ne kadar 4 Kasım 1950 tarihinde imzaya açılan ve ülkemizin de 18 Mayıs 1954 tarihinde onayladığı AİHS’te kişisel verilerin korunması doğrudan düzenlenmemiş olsa da Sözleşme’nin koruma mekanizması olan AİHM, kişisel verilerin korunmasını, özel hayata saygı hakkının bir parçası olarak değerlendirmekte ve bu doğrultuda kararlar vermektedir.

Biz de çalışmamızda öncelikle “kişisel veri” kavramı açıklamaya çalışacak, ardından da AİHM içtihatlarında ortaya konulan esaslar çerçevesinde kişisel verilerin korunmasını inceleceğiz.

I. KİŞİSEL VERİ

Sözlükte “kişisel”, kişi ile ilgili, kişiye ilişkin; “veri” ise, bilgi, data şeklinde tanımlanmıştır¹. Bu tanımlardan yola çıkarak kişisel veri, kişiye ait herhangi bir bilgi olarak ifade edilebilir.