Kişiliğin Korunması Kapsamında Ölümden Sonra Hatıranın Korunması Teorisi

The Theory of Memory Protection After Death With Regard to Protection of Personality

Gamze TURAN BAŞARA

Çalışkan, dürüst, ilkeli meslektaşım
Ceren’in anısına…

TMK’nun 28/I. maddesi uyarınca kişilik ölümle sona erer. Bu nedenle kişilik başkasına intikal etmez. Ancak bir kimsenin ölümünden sonra hatırasına saygısızlık edilmesine yakınlarının katlanması beklenemez. Ölenin kişiliğine yönelik saldırının, yakınlarının ölen kişinin hatırasına saygı duygusunu zedelemesi sebebiyle bizzat kendi kişilik haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle kişiliğin korunmasına yönelik hukuki yollara başvurabilirler. Bu görüş, hatıraların korunan kişilik değerlerinden olması fikrine dayandığından olarak ifade edilmektedir. Ölenin hatırasına yönelik saldırılar sebebiyle kişiliği ihlal edilen yakınları, saldırının önlenmesi, durdurulması, hukuka aykırılığının tespiti davalarının yanı sıra düzeltmenin ve kararın üçüncü kişilere bildirilmesini veya yayımlanmasını talep edebilir, cevap ve düzeltme hakkını kullanabilirler. Ayrıca maddi ve manevi tazminat davaları ile vekaletsiz işgörmeye veya sebepsiz zenginleşmeye dayalı davaları da açabilirler.

Kişilik Hakkı, Hak Ehliyeti, Hatıranın Korunması, Kişiliğin Korunması, Maddi ve Manevi Tazminat.

In accordance with the Article 28 / I of Turkish Civil Code, personality ends with death. Therefore, personality does not pass on to another person. However, it cannot be expected that the deceased’s relatives will put up with the disrespect of the person's memory after his or her death. As the attack on the personality of the deceased damages his or her relatives' respect for the memory of the deceased, they may take legal action for the protection of personality on the grounds that their personality rights have been violated. Since this view is based on the idea that memories are from protected personality values, it is referred to as . Relatives whose personalities have been violated due to attacks against the memory of the deceased may request the notification or publication of the correction and decision to third parties, as well as the lawsuits of prevention, suspension, detection of unlawfulness of the attack, and exercise the right to reply and correction. They may also file for pecuniary and non-pecuniary damages and may also file lawsuits based on acting without authority or unjust enrichment.

Personality Right, Capacity to Have Rights, Memory Protection, Protection of Personality, Pecuniary and Non-Pecuniary Damages.

GİRİŞ

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 28/I. maddesinde kişiliğin ölümle birlikte sona ereceği düzenlenmiş, ancak kişilik değerlerinin ölümden sonra korunup korunmayacağına ilişkin herhangi bir kurala yer verilmemiştir. Bu nedenle kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olan kişilik hakkının ölümden sonra devam edip etmeyeceği öğretide tartışmalıdır. Kişinin ölümünden sonra müdahalede bulunulan şeref ve haysiyet, sırlar, resim gibi değerleri, yaşadığı dönemde TMK’nun 24 vd. maddeleri kapsamında korunan kişilik değerlerindendir. Bu nedenle ölenin kişilik değerlerine yönelik saygısızca davranışlar karşısında yakınlarının, ölene ait kişilik hakkına mı yoksa kendi kişilik haklarına mı dayanarak hukuki koruma talep edebileceklerinin tespiti çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Kişinin ölümünden sonra görüntüsü uygun olmayan bir şekilde kullanılmakta, cesedi üzerinde bazı müdahaleler gerçekleştirilmekte, ölen kişi hakkında eleştiri sınırını aşan yayınlar yapılmakta, özel ve gizlilik alanına dahil bilgiler ifşa edilmekte, hayattayken kabul edemeyeceği şekilde şeref ve haysiyetine yönelik saldırılar gerçekleştirilebilmektedir. Söz konusu eylemler karşısında ölenle akrabalık veya arkadaşlık ilişkileri bulunan kişilerin acı, elem, üzüntü ve kızgınlık duyması olağandır. Zira yakınlarının ölene karşı hissetikleri duygular ölümünden sonra da devam eder. Hatıranın korunması sayesinde ölenin yakınlarına, akrabalık veya arkadaşlık ilişkileri sebebiyle ölenin hatırasına duydukları saygının ihlal edilmemesini isteme ve saldırıda bulunan kişilere karşı savunma imkanı sağlanmaktadır.

Ölümle birlikte hak ehliyetinin sona ereceği kuralını öngören TMK’nun 28/I. maddesinden, ölenin artık hukuk tarafından korunan malvarlığı veya kişivarlığı değerlerine sahip olamayacağı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte ölene yönelik saygısızca davranışlara karşı geride kalan yakınlarının kendi kişilik haklarına dayanarak talepte bulunmaları mümkündür. Zira ölene yönelik saygısızca davranışlar karşısında yaşanan acı, üzüntü, kızgınlık yakınlarının psikolojilerini olumsuz etkileyerek, manevi bütünlüklerine ilişkin kişilik değerlerinin ihlali sonucunu doğurur.