Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının İş Sözleşmelerine Etkisi

Effect of Novel Coronavirus (Covid-19) Epidemic on Labor Contracts

Murteza AYDEMİR

salgınının, tüm Dünya ölçeğinde ve Türkiye’de işçi-işveren ilişkilerinin temelini oluşturan “İş Sözleşmeleri” üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Bir çok işyerinin kapanması veya faaliyetlerini önemli ölçüde azaltması, bir çok işçiyi de işsiz kalma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştır. Bazen salgını önleyelim derken, işçi çalışmaz, işe gidemez duruma gelmektedir. Örneğin sokağa çıkma yasağı ve karantina uygulaması böyledir. Bazen işçinin bazen de işverenin bu salgına yakalanması iş sözleşmelerinin feshi sonucunu doğurabilir. Zorlayıcı nedenler ortaya çıkabilir. Bütün bu durumlarda istihdamı ve iş ilişkilerini korumak toplumsal çöküntünün önlenmesi açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle, işçi çıkarma yasağı getirmek, kısa çalışma ödeneği uygulamak, telafi çalışması yaptırmak, uzaktan ve evden çalışma modellerine geçmek, ücretli ve ücretsiz izin uygulamalarına gitmek salgının işçi işveren ilişkilerine getirdiği yıkıcı etkileri ortadan kaldırıcı tedbirler olarak düşünülebilir.

, Pandemi, Salgın, İşçi, İş Sözleşmesi, İşten Çıkarma, Fesih, Zorlayıcı Neden, Karantina, Yasak, Önlem, Kısa Çalışma, Telafi Çalışması, Ücretli, Ücretsiz İzin.

epidemic had a strong effect on “Labor Contracts” which form the basics of employer-employee relationship all around the world and in Turkey. Lots of employees encountered unemployment since many workplaces are either closed or reduced their activities significantly. Sometimes measures, to prevent the epidemic, leave the workers without work and they cannot go to work. For example curfew and lockdown applications are such. It might result in the termination of labor contracts sometimes due to the employer and sometimes due to the worker for contracting the disease. Force majeure might arise. It is rather important to protect employment and job relations in order to prevent social breakdown. Therefore introducing dismissal ban, applying short-working allowance, having recovery works made, transition to remote working and telecommuting models, performing paid and unpaid leaves can be considered to eliminate devastating effects of epidemic on relationships of employer and employment.

, Pandemic, Epidemic, Worker, Labor Contract, Dismissal, Termination, Force Majeure, Lockdown, Ban, Measure, Short-Working, Recovery Works, Paid, Unpaid Leave.

Giriş

Konuya başlarken kısaca Yeni Tip Koronavirüs (Covid-19) hastalığı hakkında bilgi verecek olursak; “Yeni Koronavirüs (Covid-19)”, ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür. Salgın başlangıçta Çin’in Vuhan bölgesindeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır.1 Ülkemizde de ilk vaka 10.03.2020 tarihinde tespit edilmiştir.

Covid-19 salgını, tüm dünya için halk sağlığı tehdidini oluşturmaktadır. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO), Çin’de ortaya çıkan ve pek çok ülkeye yayılan koronavirüsü pandemi olarak ilan etmiştir. Dünya Sağlık Örgütü Genel Sekreteri Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus 11.03.2020 tarihinde düzenlediği basın toplantısında;2 “Binlerce kişi hastanelerde yaşam mücadelesi veriyor. Önümüzdeki günler ve haftalarda vaka ve ölüm sayılarının artmasını bekliyoruz, ... Virüsün yayılma hızı, ciddiyeti ve yetkililerin gerekli önlemleri almaması bizi alarm seviyesine getirdi” diyerek “Covid-19’u pandemik bir hastalık” ilan etmiştir. Pandemi; “en basit tanımıyla dünyada eşzamanlı olarak çok yaygın bir şekilde çok fazla sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı hastalıklara verilen isim”dir. 2009 yılında domuz gribi, pandemik hastalık ilan edilmişti. Dünya Sağlık Örgütünün tanımlamasına göre, bir hastalığın pandemi olabilmesi için üç ana kriter aranmaktadır: Yeni bir virüs olması, insanlara kolayca geçebilmesi ve insandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşması. Ayrıca bir hastalığın pandemi olabilmesi için istikrarlı bir şekilde, dünyanın farklı noktalarında, kitleler üzerinde görülmeye başlaması da gerekmektedir. Bir hastalığın pandemi ilan edilmesi Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılmaktadır.3 “Covid-19” bu özellikleri fazlasıyla taşıdığı için DSÖ tarafından “pandemi” ilan edilmiştir.

Covid-19 salgını, ülkemizde ve dünya genelinde önemli sosyal ve ekonomik etkileri ortaya çıkarmıştır. Bundan sonra da çeşitli komplo teorileri bir yana, dünya düzeni üzerinde önemli değişikliklere yol açabilecektir. Dünyadaki siyasi etkilenmeler bir yana ticaret, sanayi, turizm, çalışma hayatı Covid-19 salgınından çok büyük yara almıştır. Ülkemizde de, pandeminin devam etmesi halinde, istememekle birlikte, derin ekonomik ve sosyal sarsıntıların ve çalkantıların ortaya çıkma ihtimali büyüktür. Covid-19 salgının etkilediği alanların başında hiç şüphesiz çalışma hayatı, işçi-işveren ilişkileri gelmektedir. Konunun güncelliği ve çalışma hayatını yakından ilgilendirmesi nedeniyle biz de Covid-19 salgınının işçi-işveren ilişkilerinin temelini oluşturan “iş sözleşmelerine etkisini” incelemeye karar verdik. Çalışmamız iki temel bölümden oluşacak olup, ilk bölümünde Covid-19 salgınının “iş sözleşmeleri üzerindeki bozucu etkisi” incelenecektir. İkinci bölümünde ise Covid-19 salgınının iş sözleşmelerini bozucu etkisini ortadan kaldıracak (telafi edecek) uygulamalar üzerinde durulacaktır.

COVID-19 SALGINININ İŞ SÖZLEŞMELERİNE BOZUCU ETKİSİ

I. İş Sözleşmelerinin (Covid-19) Salgınına Dayalı Derhal Feshi

Covid-19 insan bünyesine zarar verdiği kadar, ekonomik ve sosyal yapılara da zarar veren bir virüstür. Bu bağlamda, birçok sözleşme yapılmamakta, yapılan birçok sözleşme de bozulmakta veya bozulmanın çareleri veya yolları aranmaktadır. Zedelenen veya zedelenmeye aday ilişkiler içerisinde işçi-işveren ilişkileri ve bu ilişkiler temelinde “iş sözleşmeleri” de yer almaktadır. Çalışmamızın bu bölümünde, koronavirüs (Covid-19) salgınının iş sözleşmesinin feshinde haklı neden oluşturması açısından işçi ve işverenin feshi hakkı ayrı ayrı ele alınacaktır

İşçi yönünden haklı neden sayılan olaylar; 4857 sayılı İş Kanunu (İşK), madde 24’te üç grupta toplanmıştır. Bunlardan ilk grup “sağlık nedenleri”dir. İkinci grup “ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri”dir. Üçüncü grup ise “zorlayıcı nedenler”dir. Bu nedenlerden 1. ve 3. Grup konumuzla ilgili olduğundan, bu gruplarda yer alan nedenler üzerinde durulacak, 2. Grup konular üzerinde ise durulmayacaktır.