Siyasi Partilerin Mali Denetimi: Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları Ekseninde Kısa Bir Analiz
Financial Audit of Political Parties: A Brief Analysis on the Axis of the Constitutional Court’s Decisions of 2019
Ferhat USLU, Melike YAVUZ DALGIÇ
Günümüzde “demokratik sistem” büyük ölçüde “temsilî rejim” ile aynı anlamda kabul edilmektedir. Siyasi partiler temsilî rejimin ya da demokrasinin en temel unsurları olarak kabul edilmektedir. Siyasi partilerin birçok işlevlerinin yanında, demokrasinin devam ettirilmesi ve kurumsallaşmasında hayati işlevleri de bulunmaktadır. Siyasi partilerin demokratik sistem için zararlı bir unsur olarak faaliyet yürütmelerinin engellenmesinin en önemli araçlarından birisi, onların mali denetiminin mümkün oldukça demokratik ilkelere uygun ve şeffaf olarak gerçekleştirilmesidir. Diğer taraftan siyasi partilerin mali denetiminin, anayasallık denetimi işlevini yerine getiren Anayasa Mahkemeleri yerine, konuyla ilgili uzmanlaşmış Sayıştay gibi kurumlar tarafından gerçekleştirilmesinin daha isabetli olacağı değerlendirilmektedir. Mali denetim konusunda uzmanlaşmış kişi ve kurumlar tarafından gerçekleştirilen denetim sonunda, siyasi partilere uygulanacak yaptırımlarla ilgili Anayasa Mahkemesi’nden yardım sağlanması düşünülebilir. Son olarak siyasi partilerin mali denetimine ilişkin bilgilerin mümkün oldukça ayrıntılı olarak kamuoyuyla paylaşılması, demokratik düzenin en temel ilkelerinden olan şeffaflık ilkesi açısından da bir zorunluluk olarak kabul edilmelidir.
Siyasi Partiler, Mali Denetim, Siyasi Partilerin Mali Denetimi, Anayasa Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları.
Today, the “democratic system” is largely accepted in the same sense as the “representative regime”. Political parties are regarded as the most basic elements of the representative regime or democracy. Besides the many functions of political parties, they also have vital functions in maintaining and institutionalizing democracy. One of the most important means of preventing political parties from carrying out activities as a harmful factor for the democratic system is to carry out their financial control in compliance with democratic principles and transparently as much as possible. On the other hand, it is considered that financial auditing of political parties will be more accurate than the Constitutional Courts, which perform the function of constitutional control, by institutions such as the specialized SAI. At the end of the audit carried out by individuals and institutions specialized in financial auditing, it may be considered to provide assistance from the Constitutional Court regarding the sanctions to be imposed on political parties. Finally, sharing information on the financial control of political parties with the public in as much detail as possible should be considered as an imperative for the principle of transparency, one of the most basic principles of the democratic order.
Political Parties, Financial Audit, Financial Audit of Political Parties, Constitutional Court, Constitutional Court’s Decisions of 2019.
Demokratik yönetim biçimlerinde seçmen iradesinin parlamentoya yansımasında önemli roller üstlenen siyasi partilerin mali denetimleri de önem arz etmektedir. Siyasi partilerin, ister muhalefette olsunlar isterse iktidarda olsunlar “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları” olma nitelikleri, onların mali denetimini de özellikli kılmaktadır.
Demokratik sistemlerin en önemli özelliklerinden olan “şeffaflık ya da şeffaf yönetim”, siyasi partilerde de olması gereken en önemli niteliklerden birisidir. Bir devlette kamu siyasaların belirlenmesine etki etme ve iktidarı elde etme amacıyla siyasi faaliyet gösteren siyasi partilerde şeffaflık sağlanmadan, genel olarak devlet aygıtının şeffaf olması mümkün değildir. Siyasi partilerdeki şeffaflık gelir ve giderlerinin düzenli ve sıkı bir denetimi ile mümkündür. Mali denetim olarak adlandırılan bu denetim, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin mevzuata uygunluğunu sağlamanın yanında onların demokratik sistemi için “zararlı” olmalarını ya da demokratik sistem için yararsız olmalarını da engelleyebilecektir.
Siyasi partilere ilk kez 1961 Anayasası’nda1 yer verilerek, onların anayasal bir kurum olmaları sağlanmıştır. Siyasi partiler anılan anayasadan önce ne anayasal ne de yasal mevzuatta yerini bulamamıştır.2 Siyasi partiler 1961 Anayasası döneminde kabul edilen 648 sayılı Siyasi Partiler Kanunu3 ile ilk yasal tanıma kavuşulmuştur. Anılan Kanun’un birinci maddesine göre: “Siyasi partiler, toplum ve Devlet düzenini ve kamu faaliyetlerini, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ve özel kanunlarına göre mahallî idareler seçimleri yolu ile ve belirli görüşleri yönünde yönetmek, denetlemek ve etkilemek için sürekli çalışma amacını güden ve propagandaları açık olan kuruluşlardır.
