Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi İçerisinde Arabuluculuk ve Ombudsmanlık Kurumu Arasındaki Mukayese

Under the Title of Alternative Despute Resolution, Differences Between the Mediation and the Ombudsman Instutition

Furkan YAŞAR

Son yıllarda, özel hukuk uyuşmazlıklarında, mahkemelerin iş yükü sebebiyle ihtilafların kısa sürede sonuçlanamaması, yargı yolunun masraflı olması ve tarafların sürece etkin şekilde dahil olmamaları gibi nedenler Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemine olan talebi artmıştır. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi tür bakımından çeşitlilik göstermekle birlikte, ülkeler nazarında farklı şekillerde uygulanabilen, belirli bir kalıba dahil edilmemektedir. Burada alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olan arabuluculuktan kısaca bahsetmek gerekir. Yine son yıllarda, kamu hukuku uyuşmazlıkları için 2012 yılında 6328 sayılı yasa ile Türk Hukukuna dahil edilen, idare ile vatandaş arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde başvurulan olan Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu, talep gören yöntemlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Her iki kurum arasında gerek amaç gerek işleyiş gerekse yapı bakımından benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da bulunmaktadır. Bu çalışmada son günlerde en çok tercih edilen Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Arabuluculuk ile Ombudsmanlık Kurumunun karşılaştırılması yapılacaktır.

Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi, Ombudsmanlık Kurumu, Uyuşmazlık.

In recent years, there has been an increase in the demand for an Alternative Dispute Resolution Method due to the fact that the disputes could not be concluded in a short time due to the workload of the courts in the private law disputes, the cost of the judicial remedy and the parties were not involved in the process effectively. Although the Alternative Dispute Resolution Method varies in terms of species, it is not included in a specific pattern, which can be applied in different ways to countries. Mediation, which is one of the alternative dispute resolution methods, should be briefly mentioned here. In recent years, the Ombudsman Institution, which was included in the Turkish Law with the Law No. 6328 in 2012 for public law disputes and applied for the settlement of the disputes between the administration and the citizen, has emerged as one of the methods demanded. There are similarities and differences between both institutions in terms of purpose, operation and structure. In this study, the most preferred Alternative Dispute Resolution Method, Mediation and Ombudsman Institution will be compared.

Alternative Dispute Resolution Method, Ombudsman Institution, Dispute.

GİRİŞ

Uyuşmazlıklar, geçmişten günümüze, sürekli olarak varlığını korumuş olup, buna karşılık içerisinde bulunduğu dönem ve koşullar dahilinde çözüm yolları üretilmeye çalışılmıştır.

İnsanın kendini güvende hissetmesi, “sulh içerisinde olması”, geri kalan yaşamı için belirleyici faktörler arasında üst sıradadır. Nitekim, Abraham Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine bakıldığında birinci sırada insanın fiziksel ihtiyaçları yer alırken, ikinci basamakta güvenlik, sulh ihtiyacı yer almaktadır. Buna göre; nefes, su, yemek gibi fiziksel olan temel ihtiyaçlarından ardından güvenlik, sulh ihtiyacı gelmekte ve bu ihtiyacın karşılanıp karşılanmamasına göre diğer basamaklardaki ihtiyaçların giderilmesi belirlenmektedir.¹ Bu nedenledir ki “uyuşmazlık” ve “sulh” kavramları, geçmişten günümüze kadar çeşitli değişim ve gelişmelerle birlikte var olmuştur. İlerisi için de gelişme göstererek var olacağı şüphesizdir.

Türk Hukukunda uyuşmazlık çözüm yolları yargı ve yargı dışı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.² Yargı yolu ile kastedilen bağımsız mahkemeler tarafından yürütülen devlet yargısı olup, yargı dışı uyuşmazlık çözüm yolları ise, genel olarak devlet yargısı dışında yürütülen ve genel ifade ile alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak adlandırılan yolları işaret etmektedir.