4447 Sayılı Kanun Öncesi Sigortalı Olanlar Bakımından Emeklilikte Yaş Şartına İlişkin Bir Değerlendirme

An Evaluation on Retirement Age in Terms of Those Insured Prior to the Enactment of the Law No. 4447

Efe YAMAKOĞLU

Dönemin hükümeti tarafından bir sosyal güvenlik reformu olarak nitelendirilen 4447 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak belirlenmiştir. Öte yandan bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olan ve fakat emeklilik hakkı elde edememiş olanların prim ödeme gün sayısı ve emeklilik yaşı kademeli olarak artırılmıştır. Daha açık bir ifadeyle, kamuoyu tarafından “Emeklilikte Yaşa Takılanlar” olarak bilinen kesim için sigortalılık başlangıcı 4447 sayılı Kanun’un yürürlük başlangıcından geriye doğru uzaklaştıkça Kanunda belirlenen emeklilik yaşından daha erken yaşlarda emekli olunabilen bir geçiş süreci öngörülmüştür. Buna karşın mağdur edildiğini düşünen bir kesim giderek sesini yükseltmekte ve siyasi iktidar üzerinde güçlü bir baskı grubu oluşturmaktadır. Bu çalışmamızda sosyal güvenlik hukukunun temel ilkeleri ve mantığı çerçevesinde 4447 sayılı Kanun ile kazanılmış hakların zedelenip zedelenmediği ve gerçek bir mağduriyetin yaşanıp yaşanmadığı incelenmiştir. 23.05.2002 tarihli ve 4759 sayılı Kanun ile nihai şeklini alan emeklilikte kademeli geçiş düzenlemesinin sigortalıların beklenen hakkını koruyucu nitelikte ve isabetli olduğu sonucuna varılmıştır.

Sosyal Güvenlik Reformu, Emeklilikte Yaşa Takılanlar, Emeklilik Yaşı, Kazanılmış Hak, Beklenen Hak.

As per the Law no. 4447 which is described as social security reform, the retirement age for women has been determined as 58 and the retirement age for men as 60. On the other hand, for those who were insured prior to the enactment date of the said Law but were not entitled to retirement, the number of premium-paid days and the retirement age could be gradually increased. More specifically, for people who are known by the public as “People Not Yet of Retirement Age”, a transition period has been provided for, whereby people retire at ages earlier than the retirement age stipulated in the Law as their start date of insurance is further away from the enactment of the Law. However, people who believe they are unjustly treated have been increasingly raising their voice and creating a strong pressure on the political power. Our study analyzes whether the rights vested under the Law no. 4447 have been impaired and whether there is an actual unjust treatment within the framework of the fundamental principles and logic of the social security law. It is concluded that the arrangement of gradual transition in retirement, which has taken its final form under the Law no. 4759 dated 23.05.2002, is an on-point arrangement which protects the contingent right of the insured persons.

Social Security Reform, People not Yet of Retirement Age, Retirement Age, Vested Right, Contingent Right.

4447 sayılı Kanun,¹ İşsizlik Sigortası Kanunu başlığı taşımakta olup kamuoyu tarafından da çoğunlukla bu niteliği ile bilinse de esasen sosyal güvenlik alanını da ilgilendiren çeşitli kanunlarda önemli değişiklikler yapan bir torba kanun özelliği taşımaktadır.² Söz konusu Kanunun yürürlüğüne kadar sosyal güvenlik sistemimizde sigortalıların emekli olabilmesi için yaş şartı aranmayan bir seçenek de sunulmuş ve bu durum, sosyal sigorta kurumlarının aktüeryal dengesini iyice bozmuştur.³

4447 sayılı Kanun’un yürürlüğünden önce kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün malulluk, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödenmesi, yaşlılık aylığına hak kazanmak için yeterli görülmüştür. Benzer şekilde bağımsız çalışan kadın sigortalı 20, erkek sigortalı 25 tam yıl sigorta primi ödediğinde yaş şartı aranmaksızın emekli olabilmekteydi. Nihayet kamu görevlileri bakımından da yaş koşulu aranmadan emeklilik imkanı mevcuttu. Bu süre kadınlar için 20, erkekler için ise 25 hizmet yılı olarak belirlenmişti.⁴ 01.04.1981 tarihinden sonra sigortalı olanlar bakımından sigortalılık süresinin 18 yaşında başladığı dikkate alındığında,⁵ kanunda öngörülen sigortalılık süresini dolduran bir kadın 38, erkek ise 43 yaşında emekliliğe hak kazanabilmiştir. Geçmişte emekliliğe hak kazanmak bakımından emeklilik yaşının düşürülmesinde farklı gerekçeler ortaya atılmış⁶ ve daha sonra yaş şartı tamamen kaldırılarak ülkemiz “tabiri caizse” genç emekliler cennetine döndürülmüştür. Bunun temel nedeninin ise dönemin siyasetçilerinin oy kaygısı olduğu bilinmektedir.⁷ Sosyal güvenlik kurumlarının mali krize girmesi ve sistemin sürdürülemez hale gelmesi⁸ ile sigortacılık sisteminin temel esaslarına uygun olacak şekilde emekli olabilmek için belirli bir yaş şartı 4447 sayılı Kanun ile tekrar getirilmiştir.

Dönemin hükümeti tarafından bir sosyal güvenlik reformu olarak nitelendirilen⁹ 4447 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak belirlenmiş olmasına karşın işbu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olanlar bakımından hali hazırda emekli olabilecekler ile emekliliklerine iki yıl veya daha az süre kalmış olanların hakları korunmuş, henüz emeklilik şartları oluşmayan kesim için ise prim ödeme gün sayısı ve yaş sınırı kademeli olarak artırılmıştır. Daha açık bir ifadeyle, günümüzde kamuoyu tarafından “Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT’liler)” olarak bilinen kesimin “beklenen hakkı” gözetilmiş ve sigortalılık başlangıcı geriye doğru 4447 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden uzaklaştıkça Kanunda belirlenen emeklilik yaşından daha erken yaşlarda emekli olunabilen bir geçiş süreci öngörülmüştür.¹⁰ Bu nedenle günümüzde de hala kırklı yaşlarda emekliliğe hak kazananları görmek mümkündür.¹¹