Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

4857 Sayılı İş Kanunu Hükümlerinin Kısmi Süreli İş Sözleşmelerine Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar

The Disputes Concerning Part-Time Employment Contracts in Accordance With the Implementation of the Provisions from Turkish Labour Act Numbered 4857

Çisel Ezgi DENİZ

Teknolojik gelişmeler ve ekonomik krizler, işçi ve işverenlerin İş Hukukunun katı kurallarının terk etmesi ve esnek çalışma modellerini benimsemesi sonucunu doğurmuştur. Bu çerçevede, kısmi süreli iş sözleşmeleri istihdamı sağlamak ve işsizliği önlemek adına bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır. Her ne kadar 4857 İş Kanunu’nda (İşK.) kısmi süreli iş sözleşmeleri ile ilgili hükümlere yer verilmiş olsa da, İşK. temel olarak tam süreli çalışanlara göre düzenlendiğinden kısmi süreli çalışmaya dayalı iş sözleşmeleri ile çalışanların işçilik haklarının hesaplanması bakımından eksiklik ortaya çıkabilmektedir. Bu bağlamda kısmi süreli iş sözleşmesinin şekli, bu sözleşme ile çalışan işçilerin fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma yapmaları halinde hak ve ücretleri, hafta tatili hak ve ücretleri, ulusal bayram ve genel tatil hak ve ücretleri, kıdem sürelerinin hesaplanması ve bu süreye bağlı ortaya çıkabilecek kıdem tazminatı, yıllık ücretli izin hakları ile iş güvencesi hususları önem arz etmektedir. Kısmi süreli iş sözleşmelerine uygulanmasında yaşanan ve yaşanması muhtemel sorunları önlemek ve beklenen sonuçların elde edilebilmesi için işçi ve işverenlerin günümüzdeki ihtiyaçlarının tüm boyutlarıyla İşK.’nda düzenlenmesi gerekmektedir.

4857 Sayılı İş Kanunu, Esneklik, Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri, Kısmi Süreli Çalışma, Çalışma Süreleri.

Technological developments and economic crises lead employees and employers to adopt flexible working models instead of the strict rules of Labour Law. Part-time employment contracts come out to provide employment opportunity and prevent unemployment within this scope. Although there are some provisions regarding part-time employment contracts in Turkish Labour Act numbered 4857, actually the Labour Act is regulated based on full-time employees. Therefore, some conflicts may arise while calculating the labour rights of the part-time employees. In this context, following issues have significance; the form of the contract, the right and wages of the employees that work with this contract in case of work at extra hours or overtime, the right and wage of weekend holiday, the right and wage of national and general holidays, the calculation of seniority length and severance pay, annual paid leave and employment security according to this period. In order to prevent the disputes that may arise during the implementation of Labour Act provisions to part-time employment contracts and to achieve the prospective consequences, entire requirements of employees and employers need to be regulated in Labour Act with all aspects.

Turkish Labour Act Numbered 4857, Flexibility, Part-Time Employment Contracts, Part-Time Work, Working Times.

Giriş

İkinci Dünya Savaşı’na kadar, işçinin korunması ilkesi çerçevesinde, iş kanunları tam süreli çalışan işçi temel alınarak düzenlenmekteydi.1 İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise teknolojinin gelişmesi, rekabetin küreselleşmesi ve ekonomik kriz özellikle de İş Hukuku alanında önemli değişikliklerin yapılmasına ve alışagelmiş çoğu kuralın yeniden tartışılmasına yol açmıştır.2 Bu gelişmeler ile birlikte bir de 1970’lerde yaşanan petrol krizi ile artan işsizlik, istihdamın arttırılmasına yönelik çalışmaların yapılmasına ve yeni çalışma modellerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Söz konusu yeni çalışma modellerinde hem işçiler hem de işverenler İş Hukukunun katı kurallarını terk ederek, daha esnek kurallarla bağlı olmak istemişlerdir.3 Esnekleşme ihtiyacının sonucu olarak ortaya çıkan yeni istihdam türlerinden biri de kısmi süreli iş sözleşmeleridir.4

Kısmi süreli iş sözleşmeleri, istihdamı sağlamak ve işsizliği önlemek adına bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır.5 Kısmi süreli çalışma, gerek işçiye gerekse işverene önemli avantajlar sağladığından uygulamada sıklıkla tercih edilmektedir. Söz konusu çalışma sayesinde işçiler çalışma zamanlarını kendi ihtiyaçlarına göre düzenleyip aynı zamanda farklı işyerlerinde çalışabilirlerken, işverenler de ekonomik krizle karşı karşıya kaldıklarında maliyetleri düşürme ve verimliliği arttırma gibi seçeneklere başvurmaktadırlar.6 Kısmi süreli iş sözleşmeleri ile özel hayat ve çalışma hayatı arasında bir denge kurulmaktadır.7 Özellikle evli kadınlara hem çalışma hem de ev işlerine zaman ayırabilme, gençlere çalışırken öğrenimlerine devam etme, yaşlılara da yetersiz yaşlılık aylığı nedeniyle ek gelir elde etme imkânı tanıdığından kısmi süreli çalışma modeli günümüzde önemli bir ihtiyacı karşılamaktadır.8

Dünyada yaşanan gelişmelere benzer şekilde ülkemizde de ilk olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nda9 (“İşK.”) yeni esnek çalışma modellerine yer verilmiştir.10 Kanunun genel gerekçesinde, esnekleşme ihtiyacının, mevcut İş Kanununda bazı değişikler yapılması yerine yeni bir iş kanunu hazırlanmasının zorunlu kıldığı belirtilmiştir.11 Bu bağlamda, 97/81 sayılı Avrupa Birliği (“AB”) Yönergesi esas alınarak hazırlanan İşK.’nun 13. maddesinde “klasik kısmi süreli iş sözleşmesi”, 14. maddesinin ilk üç fıkrasında ise kısmi süreli iş sözleşmesinin özel bir türü olan “çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli iş sözleşmesi” düzenlenmiştir. Öte yandan, İşK. hükümlerinin büyük bir bölümü tam süreli çalışan işçi temel alınarak düzenlendiğinden bu hükümlerin kısmi süreli çalışan işçiye nasıl uygulanacağı ve bu işçiler açısından nasıl yorumlanacağı hususu çalışmamız bakımından önem teşkil etmektedir.