Anonim Şirkette Finansal Tablo Kavramı
Concept of Financial Statements in Joınt-Stock Company
Raziye AKSU ÖZKAN
Bu çalışmada, anonim şirkette finansal tablo kavramı incelenmiştir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda finansal tablolara ilişkin birçok düzenleme yer almaktadır. Bu düzenlemelerin anlaşılabilmesi için, finansal tabloların neler olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Finansal tablolar, tabloların hazırlandığı dönem itibariyle işletmede gerçekleştirilen olay veya işlemlerin özetini sunarlar. Finansal tablolar aracılığıyla şirketin finansal durumu hakkında bilgilendirme yapılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu finansal tablolara ilişkin ayrıntılı düzenleme yapılması konusunda Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nu görevlendirmiştir. Bu sebeple, Kurum tarafından yayınlanan standartlar bağlamında tutulması gereken zorunlu finansal tablo çeşitlerine ve bunların birbiri ile ilişkisine değinilmiştir. Burada varılan sonuca göre, finansal tablo kavramıyla sınırlı olarak Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan belirli düzenlemelere yer verilmiştir.
Anonim Şirket, Finansal Tablo, Finansal Tablo Çeşitleri.
In this study, the concept of financial statement in joint-stock company is examined. The Turkish Commercial Code No. 6102 contains many regulations regarding financial statements. In order to understand these regulations, it is endeavored to determine what the financial statements are. The financial statements present the summary of the events or transactions in the entity as of the period in which the statements are prepared. Information on the Company’s position is given through the financial statements. The Turkish Commercial Code assigns the Public Oversight, Accounting and Auditing Standards Authority to make detailed arrangements regarding the financial statements. For this reason, the types of mandatory financial statements that should be kept within the context of the standards published by the Authority and their relation with each other are examined. According to the conclusion reached herein, certain regulations in the Turkish Commercial Code, which are limited to the concept of financial statements, are examined.
Joint-Stock Company, Financial Statement, Types of Financial Statements.
Giriş
Anonim şirkette finansal tablolar, birçok düzenlemenin temelini oluşturmaktadır. Buna göre finansal tablolar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun (TTK) ticari defterler bölümünde 68’inci ilâ 81’inci maddeleri arasında ve anonim şirketlere ilişkin dokuzuncu bölümde, “Şirketin Finansal Tabloları ve Yedek Akçeler” başlığı altında 514’üncü ilâ 528’inci maddeleri arasında açıkça düzenlenmiştir. TTK m. 398’de denetimin konusunun, şirketin ve topluluğun finansal tabloları olduğuna yer verilmiştir. TTK m. 409/1’de olağan genel kurul toplantısının gündem maddelerinden biri olarak finansal tablolara ilişkin karar alınması yer almıştır. Benzer şekilde, yönetim kurulu üyelerinin görevden alınmaları ve yenilerinin seçiminin yılsonu finansal tablolarının müzakeresi maddesiyle ilgili sayılmasına ilişkin TTK m. 413; pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkına ilişkin TTK m. 437; denetçinin sorumluluğuna ilişkin TTK m. 554’te de finansal tablolara ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerin anlaşılabilmesi için, finansal tablo kavramının ne ifade ettiğinin ortaya konulması gereklidir. Bu bağlamda, bu çalışmada finansal tablo kavramının anlamı ortaya konularak, TTK’da yer alan düzenlemeler açısından finansal tablo çeşitlerinin birbirinden ayrı olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği incelenmiştir.
I. Finansal Tablo Kavramı ve Çeşitleri
Finansal tablolar, bir işletmenin belirli bir dönemdeki mali işlemleri ile bu işlemler sonucu oluşan ekonomik kaynakları ve finansal performansı hakkında bilgi vermek üzere hazırlanan tablolardır.1 Şirketin ekonomik durumuyla ilgili bilgi verirler. Bu tabloların anlaşılabilmesi için, ne şekilde hazırlandığının incelenmesi gerekmektedir. Buna göre finansal tabloların hazırlanması sürecinde şirketle ilgili günlük işlemler yevmiye defterine2 kaydedilir (Vergi Usul Kanunu -VUK- m. 183). Bu işlemler kaydedilirken, her bir işleme numara verilir ve ardı ardına kaydı yapılır. Örneğin gıda sektöründe faaliyet gösteren bir anonim şirket 01.02.2019 tarihinde, hammadde almış, mal satmış, bir dükkân kiralamış, faturalarını ödemiştir. Şirkette gerçekleşen bu iktisadi olaylar, tutarlarıyla birlikte yıl boyunca kaydedilir. Yevmiye defterinde yer alan tüm işlemler, sınıflandırılarak defteri kebire3 aktarılır (VUK m. 184). Yevmiye defterinde niteliklerine göre ayrım yapılmaksızın kaydedilen işlemler, kendi gruplarına göre dağıtılır. Örneğin alınan ticari mallar, yapılan giderler, elde edilen gelirler ayrı ayrı başlıklar altında sınıflandırılır. Ardından ilgili dönemin bütün bilgilerinin “özet” şeklinde görülebileceği finansal tablolar hazırlanır. Dolayısıyla finansal tablolar, bu tabloların hazırlandığı dönem itibariyle işletmede gerçekleştirilen olayların veya işlemlerin özetini sunarlar.4 Bu sayede, finansal tablolar aracılığıyla şirketin finansal durumunun ve finansal performansının biçimlendirilmiş sunumu sağlanır (TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu Standardı5 -TMS 1-, pr. 9).
Finansal tablolar, muhasebe sistemi içinde toplanan ve kaydedilen bilgilerin, belirli zaman aralıklarında bu bilgileri kullanacak kesimlere iletilmesini sağlar.6 Bu tablolar aracılığıyla, işletmenin malvarlığı durumu, ne kadar borcu olduğu, şirketin nakit durumu, kâr edip etmediği gibi bilgilere ulaşılır. Bununla birlikte, şirket yöneticisinin şirket sermayesini ne şekilde kullandığı ortaya çıkar.7 Anonim şirkette yönetim kurulu, şirketi yönetmek ve temsil etmek ile görevlidir (TTK m. 365). Bu kapsamda yönetim kurulu, şirket sermayesini kullanarak şirketin amacını elde etmesi için faaliyette bulunacaktır. Bu faaliyetler sonucunda şirketi borçlu veya alacaklı konumuna getirecek, şirket kâr edecek veya zarara uğrayacaktır. Bu işlemler finansal tablolarda yer alacaktır. Genel kurul şirketin finansal durumu, performansı ve nakit akışı hakkında finansal tablolar aracılığıyla bilgi alacaktır. Bu sayede, yönetim kurulunun şirketi nasıl yönettiğini ve performansını değerlendirecektir.
