Karşılıksız Çek ve Cezai Sonuçları

Bad Check and Criminal Outcomes

Onur GÜNERİ

Çalışmamızda öncelikle çek kavramı, çekin hukuki niteliği, fonksiyonları ve karşılıksız çek ile ilgili bilgi verilmiş, çalışmamızın devamında ise karşılıksız çek ile ilgili olarak uygulanan cezai yaptırıma yer verilmiştir.Çalışmamızın ana konusunu oluşturan karşılıksız çeke ilişkin cezai yaptırım izah edilmeden evvel, bu hususun bir kabahat mi yoksa suç mu olduğunun tespiti yapılmış, arkasından suçun isminin “Karşılıksızdır işleminin yapılmasına neden olmak suçu (Karşılıksızdır işlemine sebebiyet verme suçu)” olduğu özellikle ifade edilmiştir.Son bölümde de suçun unsurları ve suça uygulanacak cezai yaptırım etraflıca izah edildikten sonra bu suçtan dolayı karşılaşılabilecek etkin pişmanlık ve çek düzenleme yasağı ile çek hesabı açma yasağının kaldırılması müesseselerine de değinilerek çalışma sonlandırılmıştır.

Karşılık Çek, İbraz, Muhatap Banka, Etkin Pişmanlık.

In our study, firstly the information about check concept, legal nature of check, its functions and bad checks are given, and in the rest of our study, penal sanction applied regarding the bad checks is given.Before the criminal sanction regarding the bad check, which is the main subject of our study, is determined, it is evaluated whether this is a misdemeanor or a crime, then, name of the crime especially stated as “The crime of causing the transaction as unrequited”.In the last section, after the elements of the crime and criminal sanction to be applied to crime are explained in detail, the study is concluded by mentioning the effective remorse and making check out prohibition and removal of ban on opening a check account.

Bad Check, Submission, Drawee Bank, Effective Remorse.

I. Karşılıksız Çek

Çek kavramının nasıl ortaya çıktığı ve çekin ilk olarak ne zaman kullanılmaya başlandığı ile ilgili olarak kaynaklarda üzerinde uzlaşılmış bir bilgi bulunmamaktadır.¹ Bazı yazarlar, çekin ilk defa IX. yüzyılda İslam coğrafyasında kullanılmaya başlandığını, XI. yüzyılın başlarında Nasır-ı Hüsrev adında İranlı bir gezgin tüccarın bugün de Irak’ın bir şehri olan Basra’yı ziyareti sırasında “şakk - çek” olarak bilinen bir ödeme biçiminin ilk defa kayıtlara geçtiğini ileri sürmektedirler.² Bir kısım yazarlar ise, çekin ilk defa eski Yunan’da kullanıldığını;³ yine bazı yazarlar ise, tarihte ilk çekin Roma İmparatorluğu’nda bir nevi banka veya banker işletmeleri sayılan “argentarii” ismi verilen kurumlarda kullanıldığını öne sürmüşlerdir.⁴ Fakat üzerinde uzlaşılan husus, günümüzde kullanılan modern anlamındaki ilk çekin İngiliz hukuk çevresinde geliştiği ve Kara Avrupası’na da İngiltere’den geçtiğidir.⁵ Günümüzde kullanılan ve İngilizler’den alınan modern anlamda çeke kaynaklık eden çeklerin ise; Hollanda’da ve Belçika’da kullanılan çekler olduğu, hatta İngiliz bankacıların bu çeki incelemek için 1557 yılında İngiltere’den Belçika’ya gittiği savunulmaktadır.⁶ Bir diğer yandan, çek ile ilgili ilk yasal düzenleme ise; 14 Temmuz 1865 tarihli Fransız Kanunudur.⁷

Günümüze ulaşan dünyanın en eski çeki; 16 Şubat 1659 yılında keşide edilmiş olan ve 22 Nisan 1659 tarihinde Clayton&Morris Bankası tarafından Nicholas Vanacker isimli vatandaşa ödenmiş olan çektir.⁸

Çekin Türk hukukuna ise ilk defa Osmanlı Devleti döneminde girdiği ileri sürülmektedir.⁹ Doktrinde Bayraktar’a göre; çek müessesesini Türk Hukuku ile tanıştıran kişi ise; önceleri Osmanlı Bankası’nda çalışan, akabinde Meclis-i Mebusan üyeliği, Hazine-i Hâssâ Nâzırlığı ve nihayet Mâliyye Nâzırlığı yapmış olan Agop Kazazyan’dır.¹⁰