Cumhurbaşkanının Yargılanması
Yekta Güngör Özden
Cumhurbaşkanı’nın dokunulmazlığı vardır. “Dokunulmazlık” sözcüğü kullanılmadan öngörülen durum, Cumhurbaşkanının konumuna dayanmaktadır. Cumhurbaşkanı için gerekli ve yeterli olan dokunulmazlık Anayasa’nın 105. maddesinin son fıkrasıyla sağlanmıştır. Cumhurbaşkanı görev süresi içinde vatana ihanet suçundan başka suçla yargılanamaz. Görevinden önceki ya da sonraki kişisel suçları için bu süre içinde işlem yapılamaz. Vatana ihanet suçundan dolayı görevi sırasında ya da sonrasında yargılama yeri Yüce Divan’dır.
Anayasa, Cumhurbaşkanı, Dokunulmazlık, Anayasa Mahkemesi, 2949 no.lu Yasa.
Cumhurbaşkanı ’nın yargılanması konusunda zaman zaman değişik görüşler ileri sürülmektedir. Açıklanan kişisel görüşlere, hukuk içinde kaldıkça, katılmasak da saygı duyarız. Ancak, siyasal kaynaklı ve siyasal amaçlı olanları kuşkuyla karşılarız. Hukuku siyasallaştırmak yerine siyaseti hukuksallaştırmak ilkesini benimsediğimizden konuya tümüyle yansız yaklaşarak açıklık kazandırmak, bu konuda görüşlerin sergilenmesine çağırarak herkesin olmasa bile çoğunluğun paylaşacağı bir sonuç sağlamaya çalışmak istiyoruz. Ayrıntıya girmeden, özet bir derleme içeriğinde, Cumhurbaşkanı’na ilişkin nitelemelere yer veren kurallarla başlayalım.
20 Ocak 1921 günlü, 85 sayılı “Teşkilâtı Esasiye Kanunu”’nda değişiklik yaparak Cumhuriyeti ilân eden 29.10.1923 günlü, 364 no.lu Yasa’nın 11. maddesinin birinci tümcesi “Türkiye Reisicumhuru Devletin Reisidir” açıklığıyla cumhurbaşkanlığını, 1. maddede Hükûmet biçimi olarak öngörülen cumhuriyete koşut biçimde düzenlenmiştir.
20 Nisan 1924 günlü, 491 sayılı Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası olan “Teşkilâtı Esasiye Kanunu”’nun 32. maddesinin birinci tümcesinde “Cumhurbaşkanı, Devletin başıdır” denildikten sonra 41. maddesinde “Cumhurbaşkanı, vatan hayınlığı halinde Büyük Millet Meclisi’ne karşı sorumludur” denilmekte, maddenin ikinci fıkrasında da kişisel durumlarından dolayı sorumluluğu gerektiğinde Anayasa’nın yasama dokunulmazlığına ilişkin 17. maddesi gereğince işlem yapılacağı öngörülmektedir. Cumhurbaşkanının yargılanmasına ilişkin konu ilk kez bu açıklıkla ele alınmış olmaktadır.
