Sözleşmede Taraf Değişikliği

Parteiwechsel im Vertrag

M. Fatih CENGİL

Sözleşme, alacaklar, borçlar, külfetler, yenilik doğurucu haklar, def’iler ve diğer hakları içeren bir hukuki işlemdir. Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulmaktadır. Sözleşmenin kurulmasından sonra taraf değişikliği söz konusu olabilir. Sözleşmede taraf değişikliği, tam taraf değişikliği ve kısmi taraf değişikliği olarak ikiye ayrılmaktadır. Tam taraf değişikliği esas olarak sözleşmenin devriyle ve çeşitli hükümlerde öngörülen külli halefiyet ilkesiyle ve kanun gereğince sözleşmenin geçiyle gerçekleşmektedir. Sözleşmeye katılma ise kısmi taraf değişikliğine yol açmaktadır. Çalışmamızda bu iki ana yolla gerçekleşen sözleşmede taraf değişikliğine ilişkin esaslı noktalara değinilmektedir.

Sözleşme, Taraf Değişikliği, Sözleşmenin Devri, Sözleşmenin Geçişi, Sözleşmeye Katılma.

Der Vertrag ist ein Rechtsgeschäft, das Forderungen, Schulden, Belastungen, Gestaltungsrechte, Einreden und weitere Rechte enthält. Ein Vertrag kommt durch die gegenseitige übereinstimmende Willensäußerung der Parteien zustande. Nach dessen Abschluss kommt es dabei manchmal zu einem Parteiwechsel. Der Parteiwechsel im Vertrag kann sich folgendermaßen darstellen: als vollständiger Parteiwechsel und partieller Parteiwechsel. Der vollständige Parteiwechsel im Vertrag geschieht vor allem mittels der Vertragsübertragung, des Grundsatzes der Universalsukzession und Gesetzeskraft (ipso iure). Der Vertragsbeitritt bewirkt den partiellen Parteiwechsel. In dieser Abhandlung wird im Wesentlichen der Parteiwechsel durch diese zwei fundamentalen Wege erörtert.

Vertrag, Parteiwechsel, Vertragsübertragung, Vertragsübergang, Vertragsbeitritt.

Giriş

Sözleşme, alacaklar, borçlar, külfetler, yenilik doğurucu haklar, def’iler ve diğer hakları içeren bir hukuki işlemdir. Sözleşmenin kurulmasından sonra sözleşme taraflarında değişiklik meydana gelebilir. 818 sayılı Borçlar Kanunu döneminde sözleşmede taraf değişikliğine ilişkin temel bir düzenleme bulunmamaktaydı. Buna karşın sözleşmede taraf değişikliği sözleşme serbestisi ilkesi uyarınca gerçekleştirilmekteydi. Sözleşme serbestisi kavramı bir kişinin sözleşmenin karşı tarafını da dilediği gibi seçebilme özgürlüğünü kapsadığından¹ aksi kararlaştırılmamışsa ya da kanunda öngörülen istisnalar söz konusu değilse sadece taraflardan birinin iradesi ile sözleşme tarafı değiştirilememektedir. Nihayet 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) ile birlikte sözleşmede taraf değişikliğine yol açan “sözleşmenin devri” ve “sözleşmeye katılma” kanuni bir kurum hâline gelmiştir. TBK m.205 uyarınca sözleşmeler, üç taraflı bir devir sözleşmesiyle devredilebilmektedir. Mevcut sözleşme tarafları sözleşmeden çıkmadan sözleşme taraflarından birinin yanına yeni bir kişinin eklenmesi anlamını taşıyan “sözleşmeye katılma” TBK m.206’da düzenlenmiştir.

Sözleşmede taraf değişikliği, tam taraf değişikliği ve kısmi taraf değişikliği olarak ikiye ayrılabilir. Tam taraf değişikliğinde sözleşme tarafının sözleşmeden ayrılması söz konusu iken, kısmi taraf değişikliğinde ise sözleşme taraflarından birinin yanına yeni bir kişinin eklenmesi söz konusudur. Sözleşmede tam taraf değişikliği TBK m.205/f.1 ve 2 uyarınca sözleşmenin devri yoluyla gerçekleşebileceği gibi TBK m.205/f.4’te işaret edildiği üzere külli halefiyet ilkesi yoluyla ya da kanun gereğince de gerçekleşebilir. Sözleşmeye katılma ise sözleşmede kısmi taraf değişikliğine yol açmaktadır. Çalışmamızda sözleşme taraflarında meydana gelen değişikliğe ilişkin temel hususlara değinilmektedir.

I. Terminoloji

Sözleşmede taraf değişikliği, tam taraf değişikliği ve kısmi taraf değişikliği olarak ikiye ayrılabilir. Tam taraf değişikliği, esas olarak sözleşmenin devriyle ve çeşitli hükümlerde öngörülen külli halefiyet ilkesiyle ve kanun gereğince sözleşmenin geçiyle; kısmi taraf değişikliği ise sözleşmeye katılmayla gerçekleşmektedir. Tam taraf değişikliğinde sözleşme tarafının sözleşmeden ayrılması söz konusu iken, kısmi taraf değişikliğinde ise sözleşme taraflarından birinin yanına yeni bir kişinin eklenmesi söz konusudur.