Vergi Hukuku ile Sözleşmeler Hukuku Arasındaki İlişki ve Bu Kapsamda Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmelerine Bakış

The Relation Between Tax Law and Law of Contract and Within this Scope a View to Construction Contract in Return for Flat

Kerem ÖNCÜ

Sözleşmeler hukuku, vergi hukuku ile sıkı ilişki içindedir. Sözleşmeler, vergiyi doğuran olayın gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespitinde değerlendirme konusu yapılmakta ve vergi denetiminde de önemli bir yer tutmaktadır. Kişiler, sözleşme özgürlüğü aracılığıyla vergi kanunlarında düzenlenen alanın dışına çıktıklarında, vergi idaresi bunu mevcut vergi kanunlarına göre yorumlamaya çalışmaktadır. Vergi idaresinin gerçek mahiyete ulaşma çabası, kişilerle vergi idaresini karşı karşıya getirmektedir. Kat karşılığı inşaat sözleşmeleri, bu bakımdan vergi hukuku ile sözleşmeler hukuku arasındaki ilişkiyi ortaya koyabilecek bir örnektir. İnşaatla ilgili maliyetleri düşüren kat karşılığı inşaat sözleşmesi, kanunda düzenlenmemiş bir sözleşme biçimidir. Bununla birlikte vergi idaresi sözleşmenin hukuki niteliğini trampa olarak nitelemiş, böylece hem yükleniciyi hem de arsa sahibini katma değer vergisinden sorumlu kılmıştır. Ancak bu niteleme Danıştay tarafından hukuka aykırı bulunmuş ve vergi idaresi ile olan bu görüş ayrılığı uzun süre devam etmiştir. Kanun koyucu buna son vermiş ve kat karşılığı inşaat sözleşmelerini doktrin ve sabit içtihadın aksine vergi hukuku açısından trampa olarak nitelemiştir.

Vergi Hukuku, Sözleşmeler Hukuku, Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, Vergilendirme, Trampa.

Law of contract is in close relationship with tax law. Contracts are being made subjects to evaluation of whether the taxable event took place and taking an important place in tax auditing. When individuals go outside the area designated by tax laws through the freedom of contracts, tax administration tries to interpret this situation according to current tax law. Tax administrations effort to reach the reality brings the individuals against tax administration. Within this scope, construction contract in return for flat is an example for revealing the relation between tax law and law of contracts. Construction contract in return for flat which reduces the construction costs, is not regulated by law. However tax administration defined the legal character of contract as barter, thus hold responsible both the contractor and the land owner for value added tax. But this definition is found against the law by Counsil of State and this difference of opinion between taw administration and Counsil of State continued for a long time. The legislator put an end to this disagreement and defined the construction contract in return for flat as a barter, contrary to the doctrine and jurisprudence.

Tax Law, Law of Contract, Construction Contract in Return for Flat, Taxation, Barter.

Giriş

Vergi hukuku kamu hukukuna ait bir hukuk dalı olmasına rağmen, sözleşmeler hukuku ile sürekli temas halindedir. Vergi Usul Kanunu (VUK) madde 19/1’e göre vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğmaktadır. Anılan maddede tanımlanan vergiyi doğuran olay, özel hukuk alanında gerçekleşen hukuki olay ve muameleler olup, bunların temelinde çoğu zaman bir sözleşme yer almaktadır. Bu sebeple sözleşme vergi denetiminde önemli bir yer tutmakta, vergiyi doğuran olayın gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespitinde her iki taraf için de önemli bir delil konumundadır. Bu sözleşmenin vergi idaresi tarafından yorumlanması ise, çoğu zaman vergi idaresi ile kişileri karşı karşıya getirmektedir. Vergi idaresi bu esnada sınırsız bir değerlendirme yetkisine sahip olmamakla birlikte, tarafların sözleşmede tercih ettiği hukuki biçimlerle de bağlı değildir.

Bu çalışmada sözleşmeler hukuku ile vergi hukuku arasındaki ilişki üzerinde durulacak, vergi idaresinin sözleşmelerin denetimi, yorumlanması konusunda sahip olduğu yetkiler ve sınırlar ele alınacaktır. Kişilerin sözleşme özgürlüğünden faydalanmak suretiyle kanundaki biçimlerin dışına çıktıklarında ise, vergi idaresinin buna nasıl cevap verebileceği konusu değerlendirilecektir. Bu noktada kat karşılığı inşaat sözleşmesi, sözleşmeler hukuku ile vergi hukuku arasındaki ilişkiyi ortaya koyan, önemli ve güncel bir konudur. Bu sebeple söz konusu sözleşme üzerinde de durulacak, vergi idaresi ile yargı organı arasındaki görüş ayrılığı incelenecektir. Çalışmanın sonunda ise yasama organının kat karşılığı inşaat sözleşmeleri ile ilgili olarak Katma Değer Vergisi Kanunu’nda yaptığı düzenlemeden bahsedilecek, bunun kişiler, yargı organı ve vergi idaresi açısından ne anlam ifade ettiği tartışılacaktır.

1. Vergi Hukuki ile Sözleşmeler Hukuku Arasındaki İlişki

Vergi hukuku, devletle birey arasındaki dikey vergilendirme ilişkisini konu edinen kamu hukukuna ait bir hukuk dalıdır.¹ Bununla birlikte, diğerlerinden farklı olarak özel hukukla sürekli etkileşim halindedir. Bunun en önemli sebebi, vergilendirme sürecinin başlangıç noktasını teşkil eden vergiyi doğuran olayın, genellikle özel hukuk alanında gerçekleşmesidir.² Ticari kazancın elde edilmesi, malın teslimi, hizmetin sunulması, birer vergiyi doğuran olaydır.