İnsansız Hava Sistemlerinin ve Araçlarının Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçları Açısından Ceza Hukukundaki Yansımaları

Traffic Safety of Enhanced Air Systems and Vehicles Reflections on the Changing Character of Dangerous Crimes and the Law

Cengiz APAYDIN

Teknolojik gelişmelere paralel bir şekilde drone olarak da tabir edilen insansız hava araçlarının yaşamımızın çeşitli alanlarındaki kullanımları ve insansız hava araçları ile işlenebilen suçların arttığı gözlemlenmektedir. İnsan-sız hava araçlarının hukuki durumlarının genel hava trafiğinden ayrı ve fakat genel hava trafiğine entegre bir şekil-de düzenlenmesi ciddi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır. İnsansız hava araçlarının insan hak ve özgürlüklerinin özüne dokunulmaksızın denetlenmesi şarttır. Drone’lar ile ilgili özel bir düzenleme henüz oluşturulmuş olmadığın-dan hava ulaşımındaki drone’lar ile gerçekleştirilen trafik güvenliğini tehlikeye sokmaya ilişkin ihlaller TCK’nın 179 ve 180’inci maddelerinde düzenlenen trafik güvenliğini kasten ve taksirle tehlikeye sokma suçları kapsamında değerlendirilecektir.

İnsansız Hava Aracı Sistemi, İnsansız Hava Araçları, Yapay Zeka, Hava Ulaşımında İnsansız Hava Araçları ile Trafik Güvenliğini Kasten veya Taksirle Tehlikeye Sokma Suçları.

It is observed that use of unmanned aerial vehicles, which have been also called as drone, in various fields of our lives and offenses that might be committed by unmanned aerial vehicles have been increased in parallel with the technological developments. Regulating legal status of unmanned aerial vehicles apart from general air traffic but integrated to the general air traffic emerges as an important need. It is inevitable to supervise unmanned aerial vehicles without touching the essences of human rights and freedoms. Since there is no any private regulation with regards to the drones, violations relating to endangering traffic safety with drones in air transportation are assessed within the scope of endangering traffic safety intentionally and by negligence, regulated under the articles 179 and 180 of the Turkish Penal Code.

Unmanned Aerial Vehicle System, Unmanned Aerial Vehicles, Artificial Intelligence, Endangering Traffic Safety in Air Transportation Intentionally and by Negligence With Unmanned Aerial Vehicles Offenses.

I. Giriş

Türkiye’de kullanım alanı hızla yaygınlaşan, savunma, saldırı, casusluk, terörizmle mücadele, emlak ve inşaat, tarım, ticaret, hava fotoğrafçılığı, madencilik, izleme, sportif veya hobi amacıyla da kullanılan insansız hava sistemleri ve araçları gelişen ve çeşitlenen teknolojiyle birlikte yaşamımızın her alanına etki edecek bir konuma gelmektedir.

Teknolojinin son zamanlarda hızla gelişmesiyle birlikte sivil hava araçlarının sayısı hızla artmış, uzaktan kumanda edilebilir, pilotsuz ve insansız olanları ise yaygın şekilde kullanılır hale gelmiştir. Özellikle ilk olarak askeri araç olarak projelendirilen daha sonra siviller tarafından kullanılmaya başlanan “insansız hava araçları”, günümüzde perakende olarak herkes tarafından satın alınabilir bir duruma gelmiştir. Herkes tarafından satın alınabilir ve ulaşılabilir hale gelen insansız hava araçları, hukuki uyuşmazlıkları ve bu uyuşmazlıklarla birlikte zorunlu olarak hukuki düzenlemeleri beraberinde getirmiştir. İnsansız hava araçları, hava araçlarının bir çeşididir. İnsansız hava araçlarının (drone) siviller tarafından kullanılmaya başlanması ve uçuş bölgelerinin belirsizliği bu araçların kullanımında uyulması gereken kuralların belirlenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.¹

İnsansız hava araçları legal veya illegal olarak kullanılabilir. İnsansız hava araçlarının legal olarak alıp satan kamu kurumları ve şirketler kayıt² sistemi oluşturup insansız hava sisteminin onayını sistem üzerinden yapıp, sistemi satanın insansız hava aracını aynı gün içinde sistemden satış kaydını yapması gerekmektedir. İnsansız hava sistemleri ve araçları iletişim, istihbarat, doğal afetler sonucu hasar tespiti ve izleme faaliyetleri, sınır güvenliği, terörle mücadele, arama ve kurtarma gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak belirtilen olumlu etkileri dışında kötü niyetli insanlar tarafında çok olumsuz amaçlarla da kullanılabileceğinden insansız hava sistemlerinin ve araçlarının hukuki statüsünü belirleyen özel bir yasaya ihtiyaç bulunmaktadır. 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu hava trafiğini ve işleyişini düzenler. Sivil havacılık sektörünü denetleyen devlet kurumu ise Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’dür (SHMG). SHGM, getirdiği talimatla insansız hava sistemleri ve araçları uçurmayı belirli şartlara bağladı. Artık, bu şartlara uymayan her drone kullanıcısı cezalandırılmakta veya mülki idarenin emri olan yerlerde drone’lar herhangi bir ihtara gerek duyulmadan düşürülmektedir.