Bilgisayar Programlarında Tükenme İlkesi ve Avrupa Adalet Divanının Yaklaşımı

İlhami GÜNEŞ

Türkiye’de bilgisayar programlarına ilişkin yasal düzenlemeler Avrupa Birliği’nin 23 Nisan 2009 tarihli ve 2009/24 sayılı Bilgisayar Programlarının Korunması Hakkındaki Yönergesi ile uyumludur.

Teknolojinin kesinlikle baskın ve egemen olduğu yeni yüzyılın başındayız. Günümüzde, fikri ve sanatsal yaratıcılık konuları büyük ölçüde endüstrileşmiş ve gelişmiş durumdadır. Bahsedilen AB Yönergesinin 4(c) maddesine göre, “program sahibi veya onun rızası ile başkası tarafından program kopyalarının Avrupa Birliğinde satışa sunulması birlik içinde yayma hakkını, bu kopyaların veya programın sonraki kiralama haklarını kontrol istisnası ile o kopyalar için tüketir” ve bu kural bilgisayar programı nüshaları açısından Avrupa Birliği’nde bölgesel tükenme ilkesinin bulunduğu anlamına gelmektedir. Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu m. 23/2, yayma hakkını ve aynı zamanda ilk satış konusunu da düzenlemektedir. Bu yazı, çalışmada bahsedilen son Adalet Divanı kararı çerçevesinde tekelci yayma hakkının dijital kopyalar bakımından incelenmesini ele almaktadır.

Bilgisayar Programlarının Yayılması , Lisans, Devir , Bilgisayar Programlarının İkinci El Satış Hakkı, Dijital Kopya Bilgisayar Programlarında Tükenme .

Legal arrangements in Turkey on computer programs are harmonized with European Union Computer Programs Directive no. 2009/24 date 23 April 2009.

We are at the beginning of the century in which the technology is undoubtedly dominant and sovereign. Nowadays intellectual and artistic creativity is substantially industrialized and sophisticated. According to article 4(c) of mentioned EU Directive “…The first sale in the community of a copy of a program by the rightholder or with his consent shall exhaust the distribution right within the community of that copy, with the exception of the right to control further rental of the program or a copy thereof” and this rule means there would be local exhaustion principle in European Union with regard to computer program copies. Article 23/2 of Turkish Intellectual Copyright Law is arranging dissemination right and first sale principle together. This article is discussing the examination of the monopolistic dissemination right on digital copies within the frame of last EJC decision told in this study.

Dissemination of Computer Programs, License, Transfer, Resale Right of Computer Programs, Exhaustion of Rights in Digital Copies of Computer Programs.

GİRİŞ

Günümüzde fikir ve sanat eserleri alanı da sanayileşmiş, bu eserlerin yaratılmasından sunumuna devam eden süreç de sınai mahiyet kazanmıştır. Fikri Mülkiyet Hukuku’nda kurumların geleneksel bakışı, dikkatin yazarın kişiliğinde yoğunlaştığı eser yaratıcılığı ile dikkatin keşfe yoğunlaştığı teknik başarı arasında ayrım yapmayı benimsemektedir. İlk kategori sanatın egemenliğini kabul ederken; ikincisi, eserin işe yarayan yönlerine önem verir. Zeka ve yaratıcılık üzerine temellenen böyle bir iki kutuplu görüş son teknolojik ve sosyal gelişmeleri sorgular gibidir. Bu görüşte her hangi bir gerileme sanatsal-fikri- mülkiyet ile endüstriyel-sınai- mülkiyet arasındaki ayrımı ortadan kaldıracaktır¹.

Estetik alanla ilgisi sınırlı ya da hiç olmayan; daha ziyade teknik, idari, işletmeye ait konuları ilgilendiren ve işlevsel sonuçlar sağlayan bilgisayar programlarının yayılması ve kullanılması özellik arz etmektedir. Bilgisayar programları, edebi eser gibi değerlendirilerek korunduğu halde, doğaları yazılı eserlerden tamamen farklıdır. Edebi eserleri kişiler okurken programları makineler okumaktadır.

Program üreticileri, sahip oldukları programların yayılması konusunda tekelci haklarla ve yetkilerle desteklenmekte olup, mali hak sahibi olmayanların programı çoğaltma ve başkalarına yayma hakkı yoktur.