Asıl İşveren Alt İşveren İlişkisinde Muvazaa

Sevda BO

Alt işveren lik uygulaması, uygulamadaki adıyla taşeronluk , iş hukukunda ve özellikle çalışma hayatında güncelliğini koruyan ve çözüm bekleyen bir sorundur. İşçilerin “iş” odaklı; işverenlerin ise “kâr” odaklı olması, alt işveren lik gibi istisnai bir istihdam modelinin, adeta işçi temin usulü olarak uygulanmasına zemin hazırlamaktadır. İş Kanunumuz ve alt işverenlik yönetmeliğimiz ise bu kötüye kullanımı önlemekte yetersiz kaldığı gibi bazı hallerde alt işverenlik uygulamasının doğru kullanımına dahi cevaz vermemektedir. Bu çalışmada, kavramsal olarak muvazaa ve alt işverenlik uygulaması hakkında bilgi verilecek, mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında asıl işveren -alt işveren ilişkisinin muvazaalı sayılması sonucunu doğuran hallere değinilecektir. Uygulamadaki sorunlara ve çözüm önerilerine yer verilecek ve tüm bu açıklamalara eleştirel bir gözle yaklaşılacaktır.

Muvazaa, Alt İşveren, Taşeronluk, Asıl İşveren, İşçi, İstihdam.

In the Labor Law and particularly in the business life, subcontracting is a common and problematic issue waiting a solution. The fact that the “work” is employee’s main focus but the “profit” is employers one is leading the use of the contracting as a usual supply of the labor model which should be used only in exceptional cases. On the other hand, not only that our Labor Law and Subcontracting Regulation remain insufficient to prevent this abuse, in some cases it doesn’t allow to regular uses of the subcontracting. In this article, information on the collusion and subcontracting would be given in the conceptual base and the conditions of the collusion which is assumed in the relations between principle contractor and sub contractor would be mentioned in the light of the Supreme Court decisions and legislation. Problems and solutions in the practice will be given and all this explanations will be handled within a critical perspective.

Collusion, Subcontractor, Subcontracting Work, Principal Contractor, Principal Employer, Employee, Employment

I. GİRİŞ

Hukuk kuralları toplumsal düzeni ve barışı himaye etmek adına konulmuş kurallardır ve kanunkoyucunun hiçbir zaman “boşuna kural koymayacağı” esastır. Bazen var olan bir uygulama kanunlaştırılır ve genel bir düzenleme şeklinde uygulanması temin edilir. Bazen de toplumsal düzensizlik kanunkoyucuyu kural koymaya sevk eder. İş hukuku alanındaki kanunlaştırma hareketleri incelendiğinde, kanunkoyucuyu kural koymaya sevk edenin ikincisi olduğu açıktır. İşçi “iş”çidir. Çoğu zaman iş karşılığı aldığı ücret o kadar hayatidir ki ne sağlığı ne emeğinin karşılığını tam olarak alıp almadığı onu ilgilendirir. Bu kadar temel konularda dahi tercih ve araştırma şansı olmayan işçinin, işverenin kim olduğuyla da ilgilenmemesi gayet mazur görülebilecek bir durumdur. İşte alt işverenlik uygulamasının bu derece istismar edilmesinin altında yatan sebep de işçilerin bu çaresizliğidir. Oscar Wilde bir romanında kral ile dokumacılık yapan bir işçiyi konuşturur:

“Burası özgür bir ülke.” der Genç Kral. “Sen hiç kimsenin kölesi değilsin.”

“Savaşta güçlüler zayıfları köle yapar, barışta da zenginler fakirleri… Yaşamak için çalışmamız gerek. Onlar, bize öyle az bir gündelik veriyorlar ki ölüyoruz. Bütün gün onlar için uğraşıp didiniyoruz. Onlar kasalarına altınları yığarken çocuklarımız zamansız solup gidiyor. Sevdiklerimizin yüzleri yıpranıp çirkinleşiyor. Üzümü biz çiğniyoruz, şarabı başkaları içiyor. Ekini biz ekiyoruz, sofralarımız bomboş kalıyor. Bizim de zincirlerimiz vardır fakat kimse görmez. Köleyiz fakat herkes bize özgürsünüz, der.”¹