Evlât Edinme Ehliyet ve Şartlarına Uygulanacak Hukukun Tespitinde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Issues and Solution Proposals Generated by Determination of the Applicable Law for the Legal Capacity and Terms to Adopt

Merve ACUN MEKENGEÇ

Milletlerarası aile hukukunun önemli konularından birini evlât edinme oluşturmaktadır. Evlât edinme ehliyetine uygulanacak hukuk konusunda geçmişten günümüze bağlanma tercih edilmiştir. Öyle ki 2675 sayılı mülga Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ile 5718 sayılı MÖHUK kapsamında evlât edinme ehliyetine uygulanacak hukuk olarak nun uygulanacağı düzenlenmiştir. Türk hukukunun da içinde yer aldığı Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’nde, milletlerarası aile hukuku konularında genellikle birinci bağlama noktası olarak tercih edilmektedir. Bu bakımdan bir sorun yaşanmamaktadır. Sorun, ile bağlama noktasının sabitlenmesinde ortaya çıkmaktadır. değişebilen bir bağlama noktasıdır. Bu nedenle bağlama noktasının sabitlenmesi gerekmektedir. Ancak Türk hukukunda mahkeme kararı ile evlât edinme kararı verildiğinden MÖHUK m.18/1’in uygulanması bir anlamda bilinmeze yolculuktur. Bu durum ise özellikle evlât edinilenin menfaatine aykırı sonuçlara sebebiyet verebilir. Halbuki farklı bir çözüm ile bu sorun aşılabilir. Evlât edinme ve edinilme ehliyetinde diğer eşin rızası konusunda eşlerin milli hukuklarının birlikte uygulanacağı MÖHUK m.18/2’de düzenlenmiştir. Ancak evlât edinme ehliyeti bakımından milli hukukun evlât edinilen ve evlât edinen/edinenler bakımından nasıl bir arada uygulanacağı MÖHUK m.18/1’de yer almamıştır. Bu noktada, evlât edinme ehliyetinde milli hukukun tarafların her biri için ayrı ayrı mı yoksa birlikte mi uygulanacağı sorusunun cevaplanması gereği hasıl olmuştur. Evlât edinme ehliyetine uygulanacak hukukun tespitinde başka sorunlarla da karşılaşılması olasıdır. Çalışmamız içinde bu ihtimaller de tartışılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda bu hükmün değiştirilmesi gerektiği kanaatine ulaşılmıştır. Çalışmamızda gerek Yargıtay kararları gerekse de doktrindeki eserlerden yararlanılmak suretiyle hüküm değiştirilinceye kadar nasıl yorumlanması gerektiğine değinilmiş ve ardından değişiklik önerisinde de bulunulmuştur.

Evlât Edinme, Uygulanacak Hukuk, Evlât Edinme Ehliyeti, Kanun Değişikliği.

One of the important subjects of international family law is adoption. In respect of the applicable law for the legal capacity to adopt, connection to the has been chosen from past to present. As a matter of fact, International Private and Civil Procedure Law (IPCPL) No. 2675, now abrogated, and the IPCPL No. 5718 provide for the applicable law for the legal capacity to adopt to be the . In the Continental European Law System, of which Turkish law is also a part; the generally preferred primary connecting factor in respect of the family law is the “national law”. There is no argument in that respect. However, issues tend to arise on account of the restriction of the connecting factor with and the fixation of the same at . is a connecting factor that is subject to change, on which account the connecting factor should be fixed. However; the application of Article 18/1 of the IPCPL would lead to, so to say, enigmatic consequences since, in Turkish law, adoption is adjudicated through a court judgment, which could lead to such consequences that are against the interests of, especially, the adopted. On the other hand, the said issue could, in fact, be addressed through a different approach. The joint applicability of the national laws, to which the spouses are subject, in respect of the consent of the other spouse with regards to the legal capacity to adopt and to be adopted is provided by Article 18/2 of the IPCP. However; Article 18/1 of the IPCPL does not provide how the national law is to be applied jointly in respect of the adopted and the adopter/s with regards to the legal capacity to adopt, at which point it is necessity to address the question of whether or not the national law should be applied separately for each party or jointly for both parties with regards to the legal capacity to adopt. Certain other issues could also arise in respect of the determination of the law applicable for the legal capacity to adopt. This study, therefore, discusses such other issues that are likely to arise on the matter as well. It has been concluded as a consequence of the study that the relevant provision should be abrogated. The study discusses, with reference to both the rulings of the Supreme Court and the doctrinary literature, how the relevant provision should be construed until it is amended and puts forward certain suggestions as to such proposed amendment.

Adoption, Applicable Law, Legal Capacity of Adoption, Law Amendment.

Giriş

Evlât edinme soybağı kurma yollarından biridir. Evlât edinme yoluyla kurulan soybağı ilişkisi doğumla kendiliğinden oluşan soybağı gibi «kan bağına» bağlı değil, taraflar arasında gerçekleşen evlât edinme olgusuna dayanmaktadır. Bu nedenle evlât edinmeden doğan soybağı yapay soybağıdır.¹

Evlât edinme; hem evlât edinenlere hem de evlât edinilene fayda sağlamaktadır. Örneğin, bu sayede çocuksuz veya istediği sayıda çocuğu olmayan kimselerin bu sorununa çözüm bulunurken, kimsesiz ya da bakıma muhtaç çocukların aile özlemi de giderilmiş olmaktadır. Yine, ergin ve kısıtlıların da evlât edinilmesinde çeşitli faydalar bulunmaktadır.²

Evlât edinme ile ilgili hükümler çeşitli ülkelerde farklıdır. Örneğin, bazı Güney Amerika ülkeleri ile İslam hukukunu uygulayan devletlerde evlât edinme kabul edilmemiştir.³ Oysa İngiltere, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri’nin bazı eyaletlerinde sadece çocuklar ve gençler evlât edinilebilir.⁴ Kimi ülkelerde ise çocuklar, kısıtlılar ve erginler evlât edinilebilir. Bu duruma da Türk hukuku örnek gösterilebilir (Türk Medeni Kanunu⁵ (TMK) m.305-313). Yine, bazı hukuk sistemlerinde ise hem evlât edinme hem de koruyucu aile kurumu bulunmaktadır.