Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Tüketilebilen Eşya Üzerinde Kurulan İntifa Hakkı

Usufruct Over Consumable Goods

Gökçe CANARSLAN

Kendisinden yararlanılması için özdeğerinin yok edilmesi veya maddesel formunu kaybetmesi ya da elden çıkarılması gereken eşya, tüketilebilen eşya olarak tanımlanmaktadır. Eşyanın bu niteliğinin tespiti için sadece fiziksel özellikleri değil, özgülendiği amacın da dikkate alınması gerekmektedir. Tüketilebilen eşya üzerinde intifa hakkının kurulması, genel intifa hakkından farklıdır. Bunun sebebi, eşyanın kullanımı sırasında biçim değişikliğine uğraması veya elden çıkarılması zorunlu olduğundan, hak sona erdiğinde hakkın kurulduğu sıradaki malike, eşyanın aynen iade edilmesinin mümkün olmamasıdır. Tüketilebilen eşya üzerinde kurulan intifa hakkının sona ermesiyle, eşya iade edilemeyeceği için bu tür eşyanın mülkiyetinin, intifa hakkı kurulduğu anda tarafların iradesi aranmaksızın, kendiliğinden hak sahibine geçeceği hükmü kabul edilmiştir. Böylece eşyanın yarar ve hasarı da eşyayı hâkimiyet alanında bulunduran hak sahibine ait olmaktadır. İntifa hakkı sona erdiğinde, eşya iade edilmemekle birlikte hak sahibi tarafından, geri verme sırasında eşyanın değeri, çıplak mülkiyet sahibine ödenecektir.

Tüketilebilen Eşya, İntifa Hakkı, Mülkiyet, Teminat, Değer.

Consumable goods can be defined as things that can only be used by extinguishing their intrinsic value, by losing its material form or by handing over to someone else. In order to identify this feature of the goods, not only their physical characteristics but also their allocation purpose should be taken into consideration. Establishing usufruct over consumable goods differs from that of the ordinary usufruct. Because full restitution of the goods to the original owner is not possible upon the termination of the usufruct since the form of goods is necessarily changed or handed over to someone else. It is accepted that the ownership of the consumable goods was transferred to the usufructuary without considering the intent of the parties when the usufruct was established since the restitution is not possible upon the termination of the usufruct. Thus gains and losses arising from the goods belong to the usufructuary who retains possession of the goods. Upon the termination of the usufruct, the goods in question shall not be returned to original owner, nevertheless the value of goods shall be reimbursed.

Consumable Goods, Usufruct, Ownership, Warranty, Value.

GİRİŞ

İntifa hakkı, Türk Medeni Kanunu (TMK) md.794-822 arasında konusu, kurulması, sona ermesi, hükümleri ve özel haller başlıklarında düzenlenmiştir. İntifa hakkı, taşınmazlar ve haklar üzerinde kurulabileceği gibi, rehin hakkının dışında taşınırlar üzerinde kurulabilen, tek irtifak hakkıdır. Bu sebeple kanunda bazı ayrık durumlar, “özel haller” başlığında ele alınmıştır. Taşınmazlar, alacaklar ile tüketilebilen ve değeri biçilen eşya üzerinde kurulan intifa hakkına ilişkin hükümler özel haller arasında yer almaktadır. TMK md.819/I’de “Tüketilebilen şeylerin mülkiyeti, aksi kararlaştırılmadıkça, intifa hakkı sahibine geçer; ancak, intifa hakkı sahibi geri verme sırasında bu şeylerin o günkü değerini ödemekle yükümlü olur” hükmüyle genellikle kullanmakla tükenmeyecek eşya üzerinde kurulması beklenen intifa hakkına (TMK md.794 vd.) istisna getirilerek, bazen tek bir kez dahi olsun kullanılmasıyla tüketilebilen eşya üzerinde de hakkın kurulması imkânı tanınmıştır.

Kendisinden yararlanmanın ancak fiziksel veya maddesel varlığını kaybederek, değiştirerek ya da elden çıkartılarak tüketilmesiyle mümkün olabilecek eşya, tüketilebilen eşya olarak tanımlanmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde bu nitelikteki eşyanın üzerinde intifa hakkı kurulması ve genel intifa hakkından farkları, kanundaki sistematik de göz önüne alınarak incelenmiştir.

İntifa hakkının ortaya çıktığı dönemlerde mümkün görülmeyen tüketilebilen eşya üzerinde kurulması, çıplak mülkiyet sahibinin, hakkın kurulduğu sıradaki malike yöneltebileceği teminat gösterme yükümlülüğünün tanınmasıyla, zaman geçtikçe hakkın kapsamı bir nebze değişmiş ve günümüzdeki hâlini alarak, hakkın kurulmasıyla mülkiyetin intifa hakkı sahibine geçmesi sonucuna ulaşılmıştır. Oysa TMK md.794 vd.’de yer alan genel intifa hakkında, hakkın kurulmasıyla sadece zilyetlik devredilmekle, eşyanın çıplak mülkiyeti, malikte kalmaktadır. Tüketilebilen eşyanın “maliki” teriminin kullanılması ile hakkın kurulmasından önceki maliki mi, yoksa zilyetlikle birlikte mülkiyeti de devralan hak sahibinin mi kastedildiğinin açıkça belirtilmesi için çalışmada hakkın kurulduğu sıradaki malik ve çıplak mülkiyet sahibi ifadelerine uygun düştüğü ölçüde yer verilmiş, intifa hakkı sahibi için malik teriminin kullanılmasından kaçınılmıştır.