Aile Anayasası ve Şirketler Hukuku

Family Constitution and Company Law

Tekin MEMİŞ

Aile anayasası, son dönemlerde sıklıkla gündeme gelmektedir. Bazı ticaret odaları örnek metinler yayınlamaya başlamıştır. Aile anayasası, aile fertlerinin şirketler ve şirketlerin malvarlığının idaresindeki ilkelerin belirlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Amaç, şirketi aile fertleri ve hissedarların arzu ve iradelerinden ya da bireysel reflekslerinden kurtararak, şirketin kurumsal yönetime sevk edilmesi ve sürdürülebilir bir şirket kurulması için ilkelerin belirlenmesidir.

Aile anayasasının şirketler hukuku ile ilgisinin kurulması, hukuken nitelendirilmesi ve ona bir bağlayıcılık kazandırılması gerektiği; aksi takdirde aile anayasasının işlevsiz kalacağı görülmektedir.

Aile Anayasası, Şirketler Hukuku, Şirket Esas Sözleşmesi, Emredici Hükümler, Yönetici Sorumluluğu.

Recently, family constitution has been a hot topic. Some chambers of commerce even published sample templates. Family constitution is defined as a determination of principles of family members and assets of the companies. The aim is to determine principles for reaching an institutionalized firm by recovering the companies from personal interests of the family members and shareholders.

It is obvious that family constitution will be considered as nonfunctional unless be binding, related with company law and qualified in legal term.

Family Constitution, Company Law, Articles of Partnership, Mandatory Rules, Responsibilities of Directors.

GİRİŞ

Şirketler hukukunda her geçen gün aile şirketi kavramı daha sık bir şekilde tartışılmaya başlanmıştır. Esasen bu da şaşırtıcı değildir. Dünyadaki en büyük 500 şirketin üçte biri, İtalya'daki en büyük 100 şirketin 43'ü, Fransa'daki en büyük 100 şirketin 26'sı, Almanya'daki en büyük 100 şirketin 17'si aile işletmesidir¹ . Sanayileşmesini tamamlayan ve sanayi ülkesi olan Almanya’da bile şirketlerin %91’i aile şirketidir² . Ülkemizde ise aile şirketi oranı mevcut şirketlerin %95’idir³ . Aile anayasası, özellikle aile fertlerinin şirketleştiği hallerde önem kazanmaktadır. Bugüne kadar gördüğümüz ve ilgilendiğimiz davalardan gözlemlediğim tespit şudur: “İnsanlar azı daha kolay paylaşırlar. Zor olan fazlayı paylaşmaktır”. Gerçekten iktisat biliminin bize öğrettiğinin tersine insanlar yarım ekmeklerini daha kolay paylaşmaktalar ama toplam faydanın azalmasına karşın milyonlarını daha zor paylaşmaktadır. Bu kısır döngü tabii ki şirketler hukukunda da cereyan etmektedir. Aile şirketlerindeki ayrılıklar daha zorlu geçmektedir. Tarafların daha zorlu bir psikolojik yapı içinde olduğu, bu durumun da şirketlere bir ayrılıktan daha fazla zarar verdiğini gözlemlediğimi söyleyebilirim.

Ailelerin sahip olduğu işletmelerin nasıl yönetileceği, aile ve şirket işlerinin nasıl ayarlanacağı gibi hususlar aile anayasasının konusunu oluşturur. Aile anayasası, çoğunlukla ticari işletmelere sahip aileler arasında düzenlenir. Herhangi bir malvarlığını idare etmeyenler arasında aile anayasasının düzenlenmesine ihtiyaç duyulmaz. Dolayısıyla bugüne kadar asgari ücretle çalışan kişilerin aile anayasası hazırladığına da şahit olmadık.

Aile anayasasının şirketler hukuku alanında yansımalarını incelemeye başlamadan önce belirtmem gerekir ki konuya ilişkin özel bir yasal düzenleme bizde olmadığı gibi mehaz ülke adını verdiğimiz Almanya ve İsviçre’de de bulunmamaktadır.