Vicdanî Ret ile Zorunlu Askerlik Hizmeti ve Türk Hukukundaki Durumu
Conscientious Objection and Compulsory Military Service: View of in Turkish Law
Gökhan DÖNMEZ
Vicdanî rettin, kişinin inancı gereği zorunlu askerlik hizmetinden kaçınması şeklinde genel kabul gören bir tanımı bulunmaktadır. Vicdanî ret, uluslararası literatürde, bir insan hakkı olarak değerlendirilmekte ve ülkeler vatandaşlarına askerlik hizmetine alternatif oluşturan kamu hizmeti seçeneği sunmaktadır. Bu makalenin amacı, vicdanî ret kavramının zorunlu askerlik hizmeti ile birlikte Türk iç hukukuna girmesi gerekliliğini öne çıkaran olayları irdeleyerek önerilerde bulunmaktır. Bu makalede zorunlu askerlik hizmeti ve vicdanî ret hakkına kaynaklık eden ulusal ve uluslararası mevzuat incelenmiştir. Makalenin konusu çerçevesinde iç hukuk yargı organları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin ilgili maddeleri konuya ilişkin yaşanan olaylardan birebir örnekler verilerek analiz edilmiş ve söz konusu içtihadın iç hukukumuza etkileri ve devlet organlarına getirdiği yükümlülükler değerlendirilmiştir.
Vicdanî Ret, Zorunlu Askerlik Hizmeti, Kamu Hizmeti, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, İnsan Hakları.
Conscientious objection is generally accepted and widely perceived by the belief that People’s faith is required to avoid compulsory military service. Conscientious objection is considered as a human right in the international literature, and countries offer their citizens a choice of public services that serve as an alternative to military service. The aim of this article is to investigate the concept of conscientious objection with compulsory military service by examining the legal requirements to enter the Turkish domestic highlighting events. In this article, we examined right to conscientious objection to compulsory military service and a source of national and international legislation. In the frame of the present study, domestic law bodies, the relevant provision of the convention with the ERCHR ruling, examples of an incident concerning a given subject have been analyzed and the effect of the obligation and our legal system an internal organs of the state of the case law in the question has been evaluated.
Conscientious Objection, Compulsory Military Service, Public Service, European Convention on Human Rights (ECHR), European Court of Human Rights (ECHR), Human Rights.
GİRİŞ
Genel anlamıyla hukuksal anlamda, hukuka boyun eğmeme hareketi olarak tanımlanan vicdanî ret, hukukî boyuttan uzak olarak bireyin vicdan özgürlüğünü açığa vurumu olarak tanımlanabilir. Kişide mevcut olan savaş karşıtı bir tutum olarak da nitelendirebileceğimiz vicdanî ret; bireyin inancı, politik görüşü veya toplumsal yapıya bakış açısı doğrultusunda silâh altına alınmayı kabul etmemesidir. Dünya üzerinde pek çok din ve din dışı inanç, taarruz savaşlarının yanı sıra, savunma gerektiren savaşlarda bile insanların katledilmesine müsaade etmemektedir. Bununla birlikte pek çok devlet, vatandaşlarının bu doğrultudaki inançlarına saygı gösterip vicdanî ret hakkı taleplerini kabul ederek askerlik hizmetine alternatif oluşturan kamu hizmeti seçeneği sunmaktadır. Vicdanî ret hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 9. maddesinde düzenlenen inanç özgürlüğü kapsamında değerlendirilmekte ve korunmaktadır.
Bu makalenin amacı, vicdanî ret kavramının zorunlu askerlik hizmeti ile birlikte Türk iç hukukuna girmesi gerekliliğini öne çıkaran olayları irdeleyerek önerilerde bulunmaktır. Bu makalede zorunlu askerlik hizmeti ve vicdanî ret hakkına kaynaklık eden ulusal ve uluslararası mevzuat incelenecektir. Makalenin konusu çerçevesinde iç hukuk yargı organları, AİHM kararları ile AİHS’nin ilgili maddeleri konuya ilişkin yaşanan olaylardan birebir örnekler verilerek analiz edilecek ve söz konusu içtihatların iç hukukumuza etkileri ve devlet organlarına getirdiği yükümlülükler değerlendirilecektir.
Makale giriş ve sonuç bölümlerinin dışında iki ana bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde kavramsal çerçeve başlığı altında vicdanî ret kavramı ve kavrama ilişkin tanım ve açıklamalar başlığı altında öncelikle vicdanî reddin kuramsal arka planı, kategorileri ve vicdanî ret ile bütünlük içinde olduğu değerlendirilen bazı kavramların doğuşu üzerinde kısaca durulacaktır. Ardından konuya ilişkin yönüyle modern devlet ve militarizm ilişkisinin toplumsal, bürokratik yapıda meydana getirdiği bir değişiklik olarak zorunlu askerlik hizmetine değinilecektir. Türkiye’de ve dünyada seküler vicdanî ret hareketinin itici gücü olarak nitelendirebileceğimiz antimilitarizm kavramı hakkında yapılan araştırmalar doğrultusunda bilgi verilerek ilk bölüm sonlandırılacaktır. İkinci bölümde ise Türk Hukukunda zorunlu askerlik hizmeti ve vicdani ret konusu işlenerek, zorunlu askerlik hizmetine alternatif kamu hizmeti seçenekleri oluşturulabilir mi sorusuna yanıt aranacaktır. Türk Ceza Kanunu, Askerî Ceza Kanunu’nun konu ile ilgili hükümleri ve 1982 Anayasası’nda Vicdanî Ret konusu işlenerek çalışma sonlandırılacaktır.
