Vergi Araması Sırasında (VUK md.142 - 147) Rastlantı Sonucu Elde Edilen Bulguların (CMK md.138) Hukuki Niteliği
Legal Characteristic of Coincidental Findings in Taxational Search
Buğra Vehbi DÖNER
Bu çalışmanın konusu olan vergi araması Vergi Usul Kanunu’nun 142 ila 147. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu hükümlerde vergi idaresi tarafından vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek niteliğine ulaşılması amacıyla mükellef nezdinde (mükellefin işyeri şubesi ve vergilendirmeye ilişkin evrakların bulunabileceği diğer yerlerde) sulh ceza hâkiminin kararına istinaden fiziki arama yapılmasına dair usul ve esaslar öngörülmüştür. Bu arama esnasında rastlantı sonucu elde edilen delillere ilişkin kanunun yaptığı atıf gereği Ceza Muhakemesi Kanunu uygulanacaktır (VUK md.147). Rastlantı sonucu elde edilen delil kavramı ise, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 138. maddesinde “tesadüfen elde edilen deliller” başlığı ile düzenlenmiştir. Bu hükümde Ceza Hukuku bağlamında var olan bir eyleme ilişkin maddi gerçeği araştırmak amacıyla yapılan delil araştırma işlemlerinde farklı bir suça ilişkin bulgulara rastlanması halinde uyulacak usul ve esaslar öngörülmüştür. Bu çalışmada ilgili düzenlemenin vergi araması esnasında uygulanması ve elde edilen bulguların delil değeri ele alınmıştır. Yazının sonuç kısmında burada ele alınan tartışmalara yeni katkılar ve sorunlara da çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.
Vergi Araması, Rastlantı Sonucu Elde Edilen Deliller, Hukuka Aykırı Delil, Koruma Önlemleri.
Subject of this study is regulated in Taxation Procedure Code articles 142 - 147. Turkish Criminal Procedure Code article 138 entitled “Coincidental Evidences”. In these regulations there are procedures and principles about the abjudged. Searching process which takes place in taxpayer’s prescribed property and aim to collect the proper data about taxable event and any interaction about taxable event. According to the citation of Taxation Procedure Code, if a coincidental evidence appears during search Criminal Procedure Code will be applied to the situation. Coincidental evidences is regulated in Criminal Procedure Code with the law number 5271 article 138. In this regulation, procedures and principles are foreseen in a case of any coincidental evidences during a legal investigation process that is undergoing in order to find facts in terms of Criminal Law. In this study; appliance of stated regulation (Code n. 5271 Art. 138) during the search for taxation and evidential value of obtained findings. In the conclusion part of the study, new additions to previous questions and solutions to previous problems are provided.
Search for Taxation, Coincidental Evidences, Illegally Obtained Evidence, Custodial Measures.
GİRİŞ
Bu çalışmada öncelikle vergi araması ve rastlantı sonucu elde edilen delil kavramı açıklanacaktır. Vergi araması Vergi Usul Kanunu’nun 142 ila 147. maddeleri arasında düzenlenmektedir. Vergi araması kavramı Vergi Usul Kanunu’nun “Vergilendirme” başlıklı birinci kitabında, “Yoklama ve İnceleme” başlıklı yedinci kısmında, “Arama” başlıklı üçüncü bölümde düzenlenmiştir. Buna göre, ihbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına dair belirtiler bulunursa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar nezdinde ve bunların üzerinde arama yapılabilir. Vergi aramasında temel amaç vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek niteliğinin saptanabilmesi için gerekli defter, kayıt ve belgelerin tutanakla tespitine binaen incelenmek üzere idareye teslimidir (VUK md.143/I). Ancak bu arama esnasında Vergi Usul Kanunu kapsamında vergilendirmeye tabi olmayan vergilerle ilgili yahut başkaca konularla ilgili suçlara rastlanması mümkündür. Örneğin, vergi araması yapılırken uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti yapıldığına dair bulgulara rastlanılabilir. Yahut vergi incelemesi esnasında Vergi Usul Kanunu’nun 2. maddesi gereğince Vergi Usul Kanunu’na tabi olmayan gümrük vergilerine dair bir kaçakçılık suçunun varlığına işaret eden bulgulara rastlanılabilir. İşte bu noktada nasıl bir yol izleneceği Vergi Usul Kanunu’nda belirtilmemiştir. Vergi Usul Kanunu’nda aramanın düzenlendiği bölümde açıkça yazılı olmayan konularla ilgili Ceza Muhakemesi Kanunu’nun arama ile ilgili bulunan hükümleri uygulanması hüküm altına alındığından bu halde Ceza Muhakemesi Kanunu’na bakılması gereklidir (VUK md.147).
Ceza Muhakemesi Kanunu bu konu için özel bir düzenleme yoluna gitmiştir. İlgili düzenleme, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Genel Hükümler” başlıklı birinci kitabında, “Koruma Tedbirleri” başlıklı dördüncü kısmında, “Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi” başlıklı beşinci bölümünde “Tesadüfen Elde Edilen Deliller” başlığı ile 138’inci maddede düzenlenmiştir.
Çalışmanın ilk bölümünde tanımına ve benzer bir kurum olan hukuka aykırı delil kurumu ile farkına değinilecektir. Bu noktada rastlantı sonucu elde edilen delil kurumunu hukuka aykırı delil çerçevesinde ele alan görüşlere yer verilecektir. Buna ek olarak rastlantı sonucu elde edilen delil kurumunu kabul eden görüşler de kendi içerisinde bir tasnife tabi tutulacaktır. Çalışmanın nihayetinde ise bu görüşlerin değerlendirmesi yapılacaktır. Üçüncü bölümde konunun anlaşılabilmesi için değinilmesi zorunlu olan rastlantı sonucu elde edilen delil kavramına sıklıkla rastlanan koruma tedbirleri özetle anlatılacaktır.
