Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

Private Security Compulsory Liability Insurance

Safiye Nur BAĞRIAÇIK

Sorumluluk sigortaları, sorumluluk hukukunda son yıllarda yaşanan gelişmeler neticesinde oldukça önemli bir hale gelerek en çok ihtiyaç duyulan sigorta türlerinden biri olmuştur. Sorumluluk sigortası, üçüncü kişilere kasıt olmaksızın sigorta ettirenin zarar vermesi halinde üçüncü kişilerin zararını gidermeye yönelik olarak yapılan sigortadadır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda sorumluluk sigortaları ayrı bir başlık altında özel bir kısımda düzenlenmiştir. Sorumluluk sigortalarına ilişkin genel hükümlere yer verilmekle birlikte zorunlu sorumluluk sigortalarına ilişkin özel hükümlere de yer verilmiştir. Bu çalışmada ise, zorunlu sorumluluk sigortalarının bir türü olan özel güvenlik zorunlu mali mesuliyet sigortası incelenecektir.

Sigorta, Sorumluluk Sigortası, Zorunlu Sorumluluk Sigortası, Özel Güvenlik

Liability insurances have become very important due to recent developments in liability law and have become one of the most needed insurance types. Liability insurance is insured in order to remedy the loss of third parties if the policyholder harms the third parties without the intent. In the Turkish Commercial Code No. 6102, liability insurances are regulated in a special section under a separate title. General provisions regarding liability insurances are included and special provisions related to obligatory liability insurance are also included. In this article, private security compulsory liability insurance, which is a type of compulsory liability insurance, will be examined.

Insurance, Inabiltiy Insurance, Compulsory Inability Insurance, Private Security

Giriş

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda1 (TTK) sorumluluk sigortasına ilişkin hükümler ayrı bir başlık TTK m. 1473 vd. düzenlenmiştir. Sorumluluk sigortaları ihtiyari ve zorunlu sorumluluk sigortaları olarak ikiye ayrılır. TTK’da yer alan genel hükümler dışında da başka kanunlarda da düzenlenmiş zorunlu sorumluluk sigortaları bulunmaktadır2 . Üçüncü kişilere ve çevreye verilen zararların artmasının doğal bir sonucu olarak zorunlu sigortalar kavramı ortaya çıkmıştır. Mali mesuliyet sigortaları tazminat talebine maruz kalmanın iktisadi neticelerine karşı korunmak isteyen kimseler tarafından yaptırılır3 . 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu m.13’de4 de belirtildiği üzere “Cumhurbaşkanı, kamu yararı açısından gerekli gördüğü hallerde zorunlu sigortalar ihdas edebilir.” Zarar sigortalarında geçerli olan temel ilkelerden tazmin ilkesinin bir gereği olarak sorumluluk sigortalarında da sigortalının (zarar görenin) somut ve gerçek zararının giderilmesi amaçlanmıştır. Bir başka ifadeyle, sosyal amaç unsurunun ön plana çıkmaktadır5 . Kanun koyucu sözleşme özgürlüğüne genellikle belli rizikolara maruz kalan kimselerin korunması, milli servetin muhafazası, sosyal emniyet ve fayda mülahazaları ile müdahale ederek bu özgürlüğü sınırlandırmıştır6 . Sözleşme özgürlüğünü sınırlandırmasının dışında tabi olduğu yaptırımlar açısından sigorta ettirenlerin çalışma, özel girişim, meslek seçip onu icra etmek gibi temel hak ve özgürlükleri sınırlandırmaktadır7 . Bu sınırlamalar ancak Anayasa m.13 kapsamında kanunla yapılabilir.

Zorunlu sigortalardaki zorunlu olma kavramı genelde belli rizikolara maruz kalanları koruma mantığından yola çıkar. Sorumlu kişinin malvarlığı, tazminatı ödeyecek durumda değilse, zarar gören üçüncü kişinin zarara katlanması gibi sakıncalı ve adil olmayan sonuçların doğmasını önlemek amacıyla zorunlu sorumluluk sigortaları getirilmiştir8 . Zorunlu sigortalar, özel sigortalar ile sosyal sigortalar arasında yer alır9 . Bugün bakıldığında zorunlu sorumluluk sigortalarında, giderek sigortalıdan çok zarar görenin menfaatinin korunması ön plana çıkmaya başladığı görülmektedir10 . Bu bağlamda yapılan zorunlu sigortalardan biri de Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun11 ’da düzenlenen özel güvenlik zorunlu mali mesuliyet sigortasıdır.

I. Özel Güvenlik Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası

5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un amacı kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesidir. İlgili Kanun özel güvenlik izninin verilmesine, bu hizmeti yerine getirecek kişi ve kuruluşların ruhsatlandırılmasına ve denetlenmesine ilişkin hususları kapsamaktadır12 . Özel güvenliğin yetkilerinin ve görev alanının temel sınırını, kamu düzenini sağlamakla devletin görevli olması oluşturmaktadır. Bu bağlamda özel güvenlik hizmeti yalnızca tamamlayıcı nitelikte verilen izin çerçevesinde sözleşme yapan kişi veya kuruluşa münhasır olarak hizmet vermektedir13 . Bir başka ifadeyle, her zaman ikincil nitelikte bir görevlendirmedir.

Özel güvenlik hizmetlerinden doğan sorumluluklar iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Birincisi, özel güvenlik şirketinin veya bireysel olarak özel güvenlik personelinin görevlerini yerine getirirken yaralanması, sakatlanması durumunda özel güvenlik hizmetinden yararlanan kişiye yöneltilmektedir14 . Diğer bir sorumluluk ise; Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun m. 21’de düzenlenmiştir. Buna göre; “Özel hukuk tüzel kişileri ve özel güvenlik şirketleri, istihdam ettikleri özel güvenlik görevlilerinin üçüncü kişilere verecekleri zararların tazmini amacıyla özel güvenlik malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadır.” İlgili maddeyle özel güvenlik elemanı istihdam edenler, istihdam ettikleri kişilerin üçüncü kişilere verebilecekleri zararlar dolayısıyla karşılaşacakları tazminat taleplerini güvence altına almak adına, Kanun hükmü gereğince zorunlu mali sorumluluk sigortası yapmak zorundadır15 . Çalışmamızın konusunu da özel güvenlik zorunlu mali sorumluluk sigortası oluşturmaktadır.

Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun m. 21’de özel güvenlik zorunlu mali sorumluluk sigortasının, özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişiler, özel güvenlik şirketleri, özel banka ve kuruluşlar tarafından yaptırılacağı ifade edilmekle birlikte; kamu kurum ve kuruluşları, kamu bankaları ve kamuya ait üniversiteler bu sigorta kapsamı dışında tutulmuştur16 .

Özel güvenlik görevlisi olarak görev alabilecek olan özel güvenlik şirketlerinin hizmet verdiği yerlerde ve Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlar bünyesindeki özel güvenlik birimlerinde staj yapmalarında bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak bu kişilere mali mesuliyet sigortası yaptırılamayacağı için dikkatli olunması gerekmektedir17 . Bu kimselerin faaliyetleri sadece gözlemden ibaret olması gerektiği, özel güvenli şirketi tarafından stajların başlangıç ve bitiş tarihleri hakkında da valiliğe bilgi verilmesi yerine olacağı Özel Güvenlik Hizmetleri Birleştirilmiş Genelgesi’nde ifade edilmiştir. Ancak burada ifade etmek gerekir ki; Özel Güvenlik ZMSS’nın (Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası) zorunlu bir sigorta olması kamu yararın ön planda olmasından kaynaklı olarak, stajyer personelin sebebiyet vereceği zararlardan dolayı da özel güvenlik şirketinin sorumlu tutulması hakkaniyete uygun düşecektir. Genelgede stajyer personele mali mesuliyet sigortası yapılmayacağına ilişkin bu ifade isabetli değildir. Bu nedenle stajyer personelin fiillerinden dolayı üçüncü kişinin zarar görmesi durumunda sigortacının oluşan zarardan dolayı sorumlu olmayacağını söylemek zorunlu sigortaların amacıyla bağdaşmayacağı düşüncesindeyiz. Özel Güvenlik ZMSS’nın stajyer personeli de kapsayacak şekilde yapılması kamu güvenliği açısından da yerinde olacaktır.

Özel güvenlik mali sorumluluk sigortasında sigorta ettiren, Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun hükümleri kapsamında faaliyet izni alarak kurulmuş olan özel güvenlik ve ilgili kanun uyarınca özel güvenlik mali sorumluluk sigortası yaptırmakla yükümlü olan şirketleri ifade etmektedir. Zarar gören ise; zarar verici faaliyet sebebiyle ölen, yaralanan, sakatlanan veya maddi zarara uğrayan üçüncü şahısları ifade etmektedir. Mali sorumluluk sigortasını yapacak olan sigortacı Türkiye’de ilgili branşta çalışma yeterliliğine sahip olması gerekmektedir. TTK m.1483/1’de, sigortacının, diğer kanunlardaki hükümler saklı tutarak, faaliyet gösterdikleri dalların kapsamında bulunan zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamayacakları ifade edilmiştir. Bu sigortaların zorunlu sigortalar olması sebebiyle sigortacının yükümlülüğe uymaması halinde Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun m.21/2’de Hazine Müsteşarlığı tarafından 8.000 Türk Lirası para cezası verileceği düzenlenmiştir. Ayrıca, İlgili Kanunun 22’nci maddesinde ise; İçişleri Bakanlığı ile valiliklerin özel güvenlik hizmetlerini denetleyebilecekleri belirtilmiş olup; Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik18 m. 44’de denetimin kapsamı hakkında mali sorumluluk sigortasının da yaptırılıp yaptırılmadığı incelenmesi gerektiği de ifade edilmiştir.