Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk 
Sigortasında Sigortacının Sigorta Ettirene
 Ağır Kusur Nedeniyle Rücu Hakkı

Insurer’s Right of Recourse to Insurant in Highways Compulsory 
Fiscal Liability Insurances

Faik BİRİŞİK

Karayolları zorunlu mali sorumluluk sigortası, sigorta ettirenin üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu sigorta teminatı altına alan ve böylece araç işletenleri zarar verdikleri kişilere tazminat ödemekten kurtaran bir sorumluluk sigortası türüdür. Bu nedenledir ki, zarar görenlere tazminat ödeyen sigortacının daha sonradan sigorta ettirene rücu etmesi istisnai haller dışında mümkün değildir. Zorunlu mali sorumluluk sigortasında da, tazminatı gerektiren olay, sigortalının veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin ağır kusuru sonucunda meydana gelmiş ise sigortacının rücu edilebileceği düzenlenmiştir. Bu çalışmamız da, sigorta ettirenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin ağır kusuru sonucu meydana gelen zararlar nedeniyle, sigortacının rücu hakkı ele alınmıştır.

Ağır Kusur, Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, Rücu Davaları, Sigorta Hukuku, Sigortacının Rücu Hakkı.

Highways compulsory fiscal liability insurance is a type of liability insurance securing liabilities of the insurant against the third parties so that saving the vehicle operators from paying compensation to third persons whom they injured. Hence, apart from exceptional cases, it is not possible for insurer to recourse to the insurant after paying compensation to the injured parties. It is arranged under the compulsory fiscal liability insurances that if the incident necessitating compensation had occurred as a result of the gross fault of the insurant or the persons, the insurant is liable from their actions, the insurer may recourse. In this paper insurer’s right of recourse due to losses occurred as a result of the gross fault of the insurant or the persons, the insurant is liable from their actions, is discussed.

Gross Fault, Highways Compulsory Fiscal Liability Insurance, Recourse Actions, Insurance Law, Insurer’s Right of Recourse.

Giriş

Karayolları zorunlu mali sorumluluk sigortasında, zarar görenin daha çok korunması için, sigorta sözleşmesi hükümlerine göre ödenecek tazminatın azalmasını veya ortadan kalkmasını gerektiren durumlarda, sigortacı bunu zarar gören üçüncü kişiye karşı ileri süremeyecek ancak ödediği tazminat için sigorta ettirene rücu edebilecektir¹. Sigortacı zarara uğrayan üçüncü kişilerin zararını tazmin ettikten sonra, sigorta ettirene rücu eder. Sigortacının, sigorta ettirene rücu hakkı, Karayolları Trafik Kanununda değil, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlarında düzenlenmiştir. Sigorta hukukunda da sigorta ettirenin kusurunun ağırlık derecesinin birbirinden farklı sonuçları bulunmaktadır² . Trafik kurallarının büyük çoğunluğu, karayolundan yararlanan sürücü ve yayalara, belli durumlarda kesin olarak belirlenmiş objektif nitelikte bir hareket tarzını emreder. Bu kurallar karşısında kişinin bir takdir ve değerlendirme hakkı bulunmamaktadır. Ne emredilmişse ona uygun davranma zorunluluğu var olup, özenin ölçüsü kuralın kendisidir. Fakat, kusurun derecelendirilmesinde somut olayın özelliği gözetilmeli, belli bir hareket tarzını emreden mutlak nitelikteki bir trafik kuralı ihlal edilmesine rağmen, ağır kusur kavramından bahsedilmeyebilir.

Bu çalışmada, karayolları zorunlu mali sorumluluk sigortasında, ağır kusur nedeniyle sigortacının sigorta ettirene rücu hakkı, sigorta hukukunda ve Yargıtay’ın yerleşik uygulamaları çerçevesinde ağır kusur kavramının belirlenmesi ve ağır kusurun ispatı inceleme konusu yapılmıştır.

I. Genel Olarak Sigortacının Rücu Hakkı ve Halefiyet

Rücu hakkı, asıl borçlu ile onun adına borçlunun bir borcunu ifa ederek veya borçlunun üstlenmiş olduğu şahsi bir yükümlülüğü yerine getirerek fedakârlıkta bulunan ve alacaklıyı tatmin eden kişi arasındaki ilişkiden, yani iç ilişkiden doğar. Buna karşılık, halefiyet hakkı ise, borçlu adına alacaklıyı tatmin eden kişi ile alacaklı arasındaki ilişkiden, yani dış ilişkiden doğar³ .

Zarar gören sıfatıyla ‘sigorta ettiren’ rizikonun gerçekleşmesi nedeniyle meydana gelen zararlar için üçüncü bir kişiye karşı herhangi bir hukuki nedene binaen tazminat alacağına sahip ise, bu hakkın ödenen sigorta tazminatı miktarınca kanun icabı ‘sigortacıya geçmesi’ halini sigortacının halefiyeti olarak tanımlanabilir⁴ .

II. Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Sigortacının Sigorta Ettirene/Sigortalısına Rücu Hakkı

Karayolları zorunlu mali sorumluluk sigortası, sigorta ettirenin üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu sigorta teminatı altına alan ve böylece araç işletenleri zarar verdikleri kişilere tazminat ödemekten kurtaran bir sorumluluk sigortası türüdür. Bu nedenledir ki, zarar görenlere tazminat ödeyen sigortacının daha sonradan sigorta ettirene rücu etmesi istisnai haller dışında mümkün değildir⁵ . Sigortacı zararı giderdikten sonra, ödemiş olduğu meblağ için sigortalıya/sigorta ettirene rücu edecek olursa, zorunlu mali sorumluluk sigortasının fonksiyonu kalmaz. Bununla beraber bazı hallerde sigortacıya, sigorta ettirene rücu hakkı tanınmıştır. Rücu koşullarının meydana gelmesi, sigortacıyı tazminatı ödemek sorumluluğundan kurtarmaz. Sigortacı zarara uğrayan üçüncü kişilerin zararını tazmin eder, zararın tazmini sonrası sigorta ettirene rücu eder. Fakat bu sonuç, Karayolları Trafik Kanununda değil, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlarından çıkarılmaktadır⁶ . Zorunlu mali sorumluluk sigortasında, sigortacının sigortalısına rücu etme hakkı, sadece Genel Şartlarda öngörülen istisnai hallerde tanınmıştır⁷ .

Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının B.4. maddesine göre, sigortacı aşağıdaki hallerde ödediği tazminattan dolayı sigorta ettirene rücu edebilecektir: