Türk-İsviçre Borçlar Kanunu ve İsviçre Borçlar Kanunu (2020) Tasarısında Kusursuz Sorumluluk Hallerinin Görünümü
Turkish-Swiss Obligations Code and the Appearance of Cases of Strict Liability in the Draft of the Swiss Obligations Code (2020)
Turan ŞAHİN
İsviçre Borçlar Kanunu 1911’de yürürlüğe girmiş olup, sorumluluk hukukuna ilişkin olmak üzere Prof. Dr. Pierre Widmer ve Prof. Dr. Pierre Wessner tarafından hazırlanan tasarı kanunlaşamamıştır. İBK 2020 tasarısı ise genel hükümlerin tamamına ilişkin olup mevcut İBK’daki 183 olan madde sayısı 220’ye yükselmiştir. Tasarıda, borcun kaynaklarından olmak üzere ikinci bölümde haksız fiiller düzenlenmiş olup bu kapsamda; genel olarak sorumluluk, temyiz kudretini haiz olmayanların sorumluluğu, organizasyon sorumluluğu, tehlike sorumluluğu, hayvanlar tarafından yapılan zarardan sorumluluk, yapı malikinin sorumluluğu, devletin ve kamu çalışanlarının sorumluluğu ortaya konmuştur. Çalışmamızda kusursuz sorumluluk hallerine ilişkin olarak TBK’daki sistematik üzerinden mevcut İBK ve İBK 2020 tasarısındaki düzenlemeler karşılaştırılarak değerlendirmeler yapılacaktır.
İsviçre Borçlar Kanunu, Tasarı, Borç, Sorumluluk Hukuku, Kusursuz Sorumluluk.
The Swiss Code of Obligations has come into force in 1911, the draft prepared by Prof. Dr. Pierre Widmer and Prof. Dr. Pierre Wessner in order to be related to the law of liability could not become a law. The draft of SCO 2020 is related to all of the general provisions and the number of articles that is 183 in current SCO increased to 220. In the second chapter of the draft, tortious acts were regulated to be the sources of the obligation. Within this scope, liability in general, liability of persons who do not possess the ability to discern, liability of organisation, danger liability, liability of the damage caused by animals, liability of the owner of the construction and liability of the government and the public servants is set forth. In our study, the evaluations related to the states of the strict liability will be done by over the systematic in TCO, by comparing the regulations in the current SCO and the draft of the SCO 2020.
Swiss Code of Obligations, Draft, Obligation, Law of Liability, Strict Liability.
I. Genel Olarak
Türk Borçlar Kanununda kusursuz sorumluluk halleri hakkaniyet sorumluluğu, özen sorumluluğu ve tehlike sorumluluğu başlıkları açılarak düzenlenmişken, İBK 2020 tasarısında borcun kaynağı olarak ikinci bölümde haksız fiiller düzenlenmiştir. Bu bölümde genel olarak sorumluluk (m. 46-56), temyiz kudretini haiz olmayanların sorumluluğu (m. 57), organizasyon sorumluluğu (m. 58-59), tehlike sorumluluğu (m. 60), hayvanlar tarafından yapılan zarardan sorumluluk (m. 61), yapı malikinin sorumluluğu (m. 62), devletin ve kamu çalışanlarının sorumluluğu (m. 63) düzenlenmiştir. Mevcut İBK’da yer alan “Adam çalıştıranın sorumluluğu” başlığı (m. 55), tasarıda “Organizasyon sorumluluğu” başlığı ile düzenlenmiş olup adam çalıştıranın sorumluluğuna ilişkin madde “genel olarak” başlığı ile düzenlenmiştir (m. 58). İBK’da yer almayan “tehlike sorumluluğu” tasarıda 60’ıncı maddede düzenlenmiştir. Ayrıca İBK’da düzenlenmeyen devletin ve kamu çalışanlarının sorumluluğu tasarıda yer almaktadır. Devletin ve kamu çalışanlarının sorumluluğuna ilişkin 63’üncü maddeye göre; devletin ve kamu çalışanlarının ticari faaliyetleri haksız fiiller için sorumluluk hükümlerine tabidir.
İsviçre Borçlar Kanununda ve tasarıda kusursuz sorumluluk hallerine ilişkin özel bir başlıklandırma söz konusu değildir.
II. Hakkaniyet Sorumluluğu
Türk Borçlar Kanunu m. 65’in başlığı “hakkaniyet sorumluluğu”dur. Madde; “Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir.” şeklindedir.
İsviçre Borçlar Kanunu m. 54’üncü ve tasarının 57’nci maddesinin başlığı ise, “Temyiz kudretini haiz olmayanların sorumluluğu”dur. Mevcut İBK m. 54/1’de, hâkim hakkaniyet gerektiriyorsa temyiz kudretinden yoksun olan kimselerin verdiği zararın kısmen veya tamamen tazminine karar verebilir, denilmişken, tasarı m. 57/I’de “kısmen veya tamamen” ifadesi çıkarılmış olup, hâkim temyiz kudretinden yoksun olan kimselerin verdiği zararı tazmine mahkûm edebilir ifadesine yer verilmiştir.
Türk Borçlar Kanunu m. 59; “Ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kişi, bu sırada verdiği zararları gidermekle yükümlüdür. Ancak, ayırt etme gücünü kaybetmede kusuru olmadığını ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.” şeklindedir. Ayırt etme gücünün geçici kaybı TBK’da ayrı bir maddede düzenlenmişken, mevcut İBK ve tasarıda temyiz kudretini haiz olmayanların sorumluluğunu düzenleyen maddenin ikinci fıkrasında (İBK m. 54/II, tasarı m. 57/II) yer almaktadır. Geçici kayba ilişkin düzenleme İBK m. 54/II ve tasarı m. 57/II’de benzer şekilde düzenlenmiştir.
Tasarının 57’nci maddesi (temyiz kudretini haiz olmayanların sorumluluğu) kısıtlayıcı uygulama (istisna) olup, doğrudan özel bir hükmün varlığı halinde (örneğin, motorlu araç sahibinin ayırt etme gücünden yoksunluğunda) özel hüküm uygulanır1 .
III. Özen Sorumluluğu
Türk Borçlar Kanununda kusursuz sorumluk hallerine ilişkin özen sorumluluğu başlığı açılmışken, İBK ve tasarıda böyle bir başlıklandırma söz konusu değildir.