Sosyal Güvenlik 
Hukukunda 4/A (SSK) 
Sigortalılığı ile 4/B 
(Bağ-Kur) Sigortalılığının Çakışması Halinde 
Primlerin Aktarılması veya İadesi

Mustafa AKDAĞ

Kişiler, çalışma yaşamında ve sosyal güvenlik sistemi içinde zaman zaman 4/a (SSK) sigortalılığı ile 4/b (Bağ-Kur) sigortalılığını aynı anda gerektirecek şekilde işler yapabilmektedir. Bu yazımızda, böyle bir durumda hangi statüdeki sigortalılığın geçerli olacağı ve yersiz olarak ödenen primlerin geçerli olan sigortalılık borçlarına aktarılıp aktarılamayacağı hususları ele alınmıştır.

SSK, Bağ-Kur, Sosyal Güvenlik, Sosyal Güvenlik Kurumu, Sigortalı, Sigortalılık, Çakışma, Prim, Primlerin İadesi, Aktarma, Hizmet.

GİRİŞ

SSK ve Bağ-Kur çakışması önceden bu yana hep sorun olmuş ve sigortalılar açısından da büyük mağduriyetlere sebebiyet vermiştir. Sigortalılık çakışmalarında hangi sigortalılık statüsünün geçerli olacağı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihinden önce, diğer bir ifadeyle, reform öncesinde Kurumların genelgeleriyle ve talimatlarıyla belirlenmiş, reform sonrasında ise bu durum Kanunla düzenlenmiştir. Bu düzenlemeyle de eski durum aynen korunmuş ve hangi statüdeki sigortalılık önce başladıysa kesintiye uğrayıncaya kadar geçerli olacağı belirtilmiştir. Uygulamaya bu şekilde devam edilirken 5510 sayılı Kanunun 53’üncü maddesinin birinci fıkrası 6111 sayılı Kanunun 33’üncü maddesiyle değiştirilmiş ve 01.03.2011 tarihinden itibaren 4/a sigortalılığı ile 4/b sigortalılığının çakışması halinde, sigortalı 4/b statüsündeki primlerini ödemek istese bile 4/a statüsündeki sigortalılığı esas alınacak uzun vadeli sigorta kolları yönünden ödenen tüm primler 4/a statüsünde sayılacaktır. Böylelikle sigortalılık çakışmalarında hangi statünün geçerli olacağı tartışmalarına son nokta konulmuştur. Bu makalemizde 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) çakışmasında hangi sigortalılık statüsünün geçerli olacağı ve ödenilen SSK primlerinin Bağ-Kur prim borçlarına nasıl ve hangi hallerde aktarılacağı konuları incelenmiştir. Ayrıca aktarma işleminin mümkün olmadığı hallerde primlerin iade edilip edilmeyeceği ele alınmıştır.

I. 4/B (BAĞ-KUR) VE 4/A (SSK) KAPSAMINDA SİGORTALI SAYILANLAR

Sosyal güvenlikte reform olarak bilinen 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunundan önce kendi namına ve hesabına bağımsız çalışanlar 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununa (Bağ-Kur), iş sözleşmesi ya da hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar ise 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre sigortalı sayılmaktaydılar. 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunuyla SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü kaldırılmış ve sosyal güvenlik hizmeti sunan bu üç kurum Sosyal Güvenlik Kurumu adı altında birleştirilmiştir.¹ Reformun diğer ayağı olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girmesiyle de, daha önce değişik Kurumlarca kendi mevzuatları gereğince sigortalı sayılan kişiler bu defa Kanunun 4’üncü maddesiyle statülerine göre değişik bentlerde düzenlenerek sigortalı sayılmışlardır. Reform öncesi SSK’ya tabi sigortalı olanlar Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine, Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılan kişiler ise 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılarak kendi içinde yine eski statüleri korunmuştur. Diğer bir ifadeyle reform öncesi Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılanlar, reform sonrasında kısaca 4/b, SSK kapsamında sigortalı olanlar ise 4/a statüsünde sigortalı sayılmışlardır.

Reform öncesi, kendi namına ve hesabına bağımsız çalışanların sosyal güvenliği 1479 sayılı Kanunda düzenlenmişti. 1479 sayılı Kanunun 24’üncü maddesine göre, diğer sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıp, onsekiz yaşını tamamlamış olanlardan;