Yeni TTK’ya Göre Anonim Şirket Paysahiplerinin Özel Denetim İsteme Hakkı ve Özel Denetçi
Soner ALTAŞ
Özel denetim isteme hakkına ve özel denetçiye, hem 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda hem de 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer verilmiştir. Eski Türk Ticaret Kanununda özel denetim isteme hakkı sadece anonim şirket paysahipleri için öngörüldüğü halde, yeni Türk Ticaret Kanununda anonim şirket paysahipleri yanında limited şirket ortaklarına da özel denetim isteme hakkı tanınmış, bu hak eski Kanuna kıyasla daha kapsamlı bir şekilde ve bilgi edinme hakkı ile bağlantılı bir şekilde düzenlenmiştir. İşte bu çalışmada, yeni Türk Ticaret Kanununun anonim şirket paysahiplerine tanıdığı özel denetim isteme hakkına ve özel denetçiye ilişkin düzenlemeleri, eski TTK ile kıyaslanarak, ele alınmaktadır.
Özel Denetim İsteme Hakkı, Özel Denetçi, Anonim Şirket, Azlık, Mahkeme.
I. GİRİŞ
Bilindiği üzere, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETTK) anonim şirketlerde iç denetimi yapmak üzere “murakıbın (denetçi)” veya “murakıplar”ın bulundurulmasını aramakta, murakıplık (denetçilik) şirketin zorunlu organlarından sayılmakta ve bu organın mevcut olmaması fesih sebebi olarak kabul edilmekte iken, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu1(YTTK)2’nda denetçiler şirketin organı olmaktan çıkarılmış ve her ölçekteki anonim şirketin denetiminin, bağımsız denetim kuruluşlarına veya küçük ve orta ölçekli anonim şirketlerde en az bir serbest muhasebeci mali müşavire veya yeminli mali müşavire bırakılması öngörülmüştür. YTTK’da denetçinin yanında, işlem denetçileri ile özel denetçiler de düzenlenmiştir. İşlem denetçileri, kurulma, sermaye artırımı, azaltılması, birleşme, bölünme, tür değiştirme, menkul değer ihracı gibi işlemleri denetleyen uzmanlardır. Özel denetçi ise, YTTK’da sayılan hallerde görevlendirilen “bağımsız uzman”lardır (ALTAŞ, 239).
Ancak, hemen belirtelim ki, bağımsız denetim ile işlem denetimi yasal bir zorunluluk olduğu halde, özel denetim anonim şirket paysahiplerine tanınmış olan bir haktır. Bu yönüyle de, zorunlu değil ihtiyarîdir. İşte bu çalışmamızda, yeni Türk Ticaret Kanununun anonim şirket paysahipleri için öngördüğü özel denetim isteme hakkı ve bu denetimi yerine getirecek olan özel denetçi ele alınacaktır. Yeni TTK ile getirilen özel denetim isteme hakkının ve özel denetçilik müessesesinin daha anlaşılabilir olması ve mukayese edilmesi bakımından da, öncelikle eski TTK’nın konu hakkındaki düzenlemeleri izah edilecek, sonrasında yeni TTK’nın konuya ilişkin düzenlemelerine değinilecektir.
II. ESKİ TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE ÖZEL DENETİM İSTEME HAKKI VE ÖZEL DENETÇİ
Özel denetçi atanmasını talep hakkı, ETTK ile azlık yararına tanınmış olan “olumlu azlık hakları3”ndan birisidir (POROY, 2005, 433). Bu hakkı, kapalı anonim şirketlerde şirket esas sermayesinin en az onda birini temsil eden payların sahipleri; halka açık anonim ortaklıklarda ise ödenmiş sermayenin4 en az yirmide birini temsil eden payların sahipleri kullanabilmektedir (SPK m. 11/8). Esas sermayenin belirtilen oranlarına sahip olan ortakların sayısının bu hakkın kullanımına bir etkisi bulunmamaktadır.
