Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararlarının Hukuk Muhakemesine Etkisi
Ali İhsan İPEK
CMK m. 231/5 hükmü uyarınca, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir sonuç doğurmamasını ifade eder. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için verilmiş bir mahkûmiyet hükmünün varlığı aranır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi durumunda hüküm açıklanıp aleniyet kazanmadığından, Kanunda mahkûmiyet hükmüne bağlanan sonuçlar ortaya çıkmaz. Bu kararlar, adli sicil kaydına işlenmez. Dolayısıyla tekerrüre esas alınamaz. Sonuçlarını hâlihazırda gösteren bir hüküm bulunmadığından, hak yoksunlukları meydana gelmez. Denetim süresinin sona ermesine kadar ceza dosyası derdest kalmaya devam eder. Bu durumun bir sonucu olarak, “sanık ” sıfatı devam eder.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması konusunda CMK m. 231/5’te geçen “kurulan hükmün sanık hakkında bir sonuç doğurmamasını ifade eder ” şeklindeki hüküm ibaresinin mutlak ve kesin sınırları olmayan bir unsur olma özelliğini haiz olmadığını belirtmemiz gerekir. Çünkü, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildiği hallerde sanık hakkında denetim süresi ile denetimli serbestlik tedbiri belirlenmektedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarının mahkûmiyet hükmünün sonuçlarını göstermemesi ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarının adli sicil kaydına işlenmemesi, tekerrüre esas alınamaması kastedilmektedir. Yoksa “kurulan hükmün sanık hakkında bir sonuç doğurmamasını ifade eder ” tarzındaki hüküm, bu tür kararların mahkûmiyet hükmü olma özelliğini kaldırmamaktadır. Zira, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi, mahkemenin delilleri araştırmaktan ya da ispat faaliyetlerini tamamlamaktan vazgeçmesi demek değildir. Aksine, mahkeme sanki hüküm açıklanacakmış gibi tüm araştırma ve incelemesini yapmalıdır. Diğer taraftan hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için öncelikle sanık hakkında bir mahkûmiyet hükmü kurulmuş olması gerekir. Bunun anlamı, mahkeme sanığın mahkûmiyetine karar verecek, daha sonra bu mahkûmiyet hükmünün açıklanmasını geri bırakacaktır. Dolayısıyla, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarının, ispat faaliyetleri tamamlanmış ve de sonuçlanmış bir ceza yargılamasının bir gereği olarak hukuk hâkimini bağlayıcı özelliğe sahip olduğunu kural olarak söylememiz gerekir. Hukuk mahkemesinin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına konu olan olguların aksine bir durumu geçerli olarak kabul edebilmesi için ceza dosyasında kabul edilen donelerin aksini haklı kılan ya da bu duruma meşrutiyet kazandıran farklı çok önemli unsurları kabul etmesi ve de bu güçteki delilleri elde etmiş olması lazımdır.
Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Hâkimini Bağlaması, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararları, Hüküm.
I. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ TANIMI
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu, öncesinde kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış ya da mahkûm olmuş olsa bile, işlemiş olduğu suçlar dolayısıyla adli sicil kaydının silinmesi koşullarına sahip kişilerin, suçtan doğrudan doğruya zarar görenin maddi zararını karşılamaları ve mahkemede bir daha suç işlemeyecekleri konusunda kanaat uyandırmaları kaydıyla uygulanan, kanunda öngörülen belli bir sürenin kasıtlı bir suç işlenmeden geçirilmiş olması ve denetimli serbestlik süresi içinde öngörülecek yükümlülüklere uygun davranılması halinde kamu davasının düşürülmesi sonucunu doğuran, kişilere hiç suç işlememiş sayılma imkânını sağlayan, “cezanın ertelenmesine” benzer sui generis nitelikte bir kurumdur1.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu, Ceza Muhakemesi Kanununun 231’inci maddesinde düzenlenmiştir2. Bu Kanunun 231’inci maddesinin 5’inci fıkrasında, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, “kurulan hükmün sanık hakkında bir sonuç doğurmamasını ifade eder” tarzında tanımlanmıştır.
Yasanın açık ifadesi dolayısıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildiği hallerde, kurulan mahkûmiyet hükmü sonuçlarını göstermez3. Ancak, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının bu özelliği mutlak değildir4.
