“Açık Bono” (TTK m.778/2F Göndermesiyle m.680)
“Blank Promissory Note” (Art.680 With Reference of Art.778/2a of Turkish Commercial Code)
Erhan GÜNAY
6102 s. TTK m.680 hükmü uyarınca açık bono düzenlenmesi mümkündür. Bu tür bono düzenlenirken veya tamamen doldurulmamış bir bono tedavüle çıkarken anlaşmalara aykırı olarak doldurulduğu yazılı belge ile ispat olunmadığı sürece, bono üzerinde yazılı “rakam, tanzim ve vade tarihleri” varlığını ve geçerliliğini korur. Makalede uygulamaya yansıyan konuya ilişkin olgular soru/yanıt biçiminde açıklanmıştır.
Açığa Bono Düzenlenmesi, Bononun Anlaşmaya Aykırı Olarak Doldurulması, Anlaşmaya Aykırı Doldurulan Bononun İspatı.
Blank promissory note issuance is possible in accordance with the provision of art.680 of Turkish Commercial Code no.6102. While issuing this kind of promissory note or circulating a promissory note that is not completely filled up, as long as it is not proven with a written document that the promissory note was filled up in defiance of agreements, “number, issue and due dates” written on promissory note preserve their existence and validity. In the article, facts related to the subject reflected in practice are explained in question/answer form.
Issuing Blank Promissory Note, Filling up Promissory Note in Defiance of Agreements, Proving the Promissory Note is Filled up in Defiance of Agreements.
İlgili Yasa Maddesi: TTK m.680: “(1) Tedavüle çıkarılırken tamamen doldurulmamış bulunan bir poliçe, aradaki anlaşmalara aykırı bir şekilde doldurulursa, bu anlaşmalara uyulmadığı iddiası, hamile karşı ileri sürülemez; meğer ki, hamil poliçeyi kötü niyetle iktisap etmiş veya iktisap sırasında kendisine ağır bir kusur isnadı mümkün bulunmuş olsun.”
Karşılık: 6762 sayılı TTK m.592: “Tedavüle çıkarılırken tamamen doldurulmamış bulunan bir poliçeyi aradaki anlaşmalara aykırı bir şekilde doldurulursa bu anlaşmalara riayet edilmemiş olması keyfiyeti, hamile karşı ileri sürülemez; meğer ki hamil poliçeyi kötü niyetle iktisap etmiş veya iktisap sırasında kendisine ağır bir kusur isnadı mümkün bulunmuş olsun.”
Giriş
Uygulamada açık bono düzenlenmesi yoğundur. TTK m.680 hükmü dayanaktır. Yani kambiyo senetleri keşideci ile lehtar arasındaki anlaşmaya uygun olarak daha sonra doldurulmak suretiyle, önceden metni yazılmadan, yalnızca keşidecinin imzası ile tedavüle çıkarılabilir. “Bir senedin tamamen doldurulmadan imza edilerek karşı tarafa verilmesi mümkün olup, anlaşmaya aykırı şekilde doldurulduğu yönündeki iddianın icra mahkemesinde yazılı belgeyle kanıtlanması gerekir...” (Y. 12. HD, 20.12.2005 - 22375/25549); “... Borçlu şikayetinde lehtar isminin daha sonra yazıldığını iddia etmiş ise de, bononun boş olarak alacaklıya verilip alacaklı tarafından tedavül öncesinde doldurulmasında yasaya uymayan bir yön yoktur. Lehtar isminin anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğu iddiası borçlu tarafından yazılı bir belge ile kanıtlanmadığından bu yöne yönelik şikayetin reddi gerekir.” (Y. 12. HD, 7.7.2006 - 12323/15071).
Kural şudur: Bir bononun tedavüle çıkarılırken tamamen doldurulmuş olması mümkün olup sonradan anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğu ispatlanmadıkça bono geçerlidir. Yani, metni tam doldurulmadan bir bono düzenlenmesi mümkündür. Aksini, yani anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğu iddiası “yazılı belge” ile ispatlanmalıdır.
I. Eksik Bono ile Açık Bono Birbirinden Farklı mıdır?
Farklıdır. Öğretide bu fark özet olarak şöyle ifade edilmiştir: “Tedavüle çıkarılırken düzenleme tarihi atılmamış olan senet (bono) ya “eksik” senet (bono) olarak ya da “beyaz (açık) senet (bono) olarak düzenlenmiştir. Eğer senetteki noksanlığın, örneğin, düzenlenme tarihinin daha sonra alacaklı tarafından senede konulması kararlaştırılarak, senet borçlu tarafından imzalanıp lehtara verilmişse, bir “açık (beyaz) bono” var demektir. Eğer senet düzenlenirken, senetteki noksanlığın, örneğin, düzenlenme tarihinin daha sonra alacaklı tarafından senede konulması kararlaştırılmadan senet borçlu tarafından imzalanıp lehtara verilmişse, ortada “eksik bono” var demektir. Eksik bonoya alacaklı daha sonra düzenleme tarihini kendiliğinden atamaz. Aksi takdirde bu davranışı özel evrakta sahtekârlık suçu olur” (Kaçak, sge, sf. 195; Talih Uyar, Kambiyo senetleri 3. Baskı, sf. 17’den aktarma).
