Cumhurbaşkanlarının Seçimi: Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi
Kemal GÖZLER
Bu makalede cumhurbaşkanlarının seçim usulü karşılaştırmalı açıdan incelenmektedir. Karşılaştırmada örnek ülke olarak Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Avusturya, Finlandiya, Fransa, İrlanda, İsrail, İtalya, İzlanda, Portekiz, Türkiye, Yeni Zelanda ve Yunanistan ele alınmıştır.
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, Seçilme Yeterliliği, Seçim Usulü, Karar Yeter Sayısı, Toplantı Yeter Sayısı, Nitelikli Çoğunluk, Salt Çoğunluk.
Cumhuriyetlerde “devlet başkanı (head of state, chef d’Etat)”na değişik isimler verilmektedir. Devlet başkanına Almanya ve Avusturya’da “Federasyon Başkanı (Bundespräsident)”1; Finlandiya, Fransa, İtalya, İzlanda, Portekiz, Türkiye ve Yunanistan’da “Cumhurbaşkanı (President of the Republic, Président de la République)”2; İsrail’de “Devlet Başkanı (President of the State)”3; Amerika Birleşik Devletlerinde sadece “başkan (President)” ve keza İrlanda’da “başkan (President, Uachtan na Eireann)”4; Avustralya’da5 ise “Genel Vali (Governor-General)”6 denmektedir. Biz burada genel olarak cumhuriyet tipi ülkelerin devlet başkanlarını ifade etmek için “cumhurbaşkanı” terimini kullanacağız.
Bu makalede çeşitli ülkelerde cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği ve seçim usulü incelenmektedir.
I- Seçilme Yeterliliği
Çeşitli ülkelerin anayasalarında cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olabilmek için genellikle milletvekili seçilme yeterliliğine benzeyen şartlar öngörülmektedir. Bu şartlar arasında vatandaşlık, yaş, ikamet, oy kullanma hakkına sahip olmak, medenî ve siyasî hakları kullanma ehliyetine sahip olmak sayılabilir.
