Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Taksirin Unsurları

Elements of Negligence

Tuğçe HACIFAZLIOĞLU

Taksir kavramı, Türk Ceza Kanunun 22. maddesinde düzenlenmiştir. Hangi suçların taksirle işlenebileceği kanunda açıkça yazmalıdır. Suçlar kural olarak kasten işlenir, istisnaen taksirle işlenirler. Taksirli suçun oluşabilmesi için unsurlarının oluşması gereklidir.

Taksir, Kast, Özen, Hareket, Netice.

The concept of negligence is regulated in Article 22 of the Turkish Criminal Code. It must clearly state which crimes can be committed with negligence. Crimes are, as a rule, deliberately committed, excepted by negligence. It is necessary that elements of negligence can be formed.

Negligence, Intent, Attention, Act, Conclusion.

Giriş

Suçlar kural olarak kasten işlenir, istisnaen taksirle işlenirler. Taksir kavramı, 5237 sayılı TCK’nın 22. maddesinde tanımlanmıştır. Hangi suçların taksirle işlenebileceği kanunda açıkça yazmalıdır.

Taksirde, kişinin icrai ya da ihmali hareketi ile gerçekleştirdiği eylemin sebep olduğu neticeyi öngörmemesi gerekir. Bu öngörmeme dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla ortaya çıkmalıdır. Eylemi gerçekleştiren kişinin neticeyi istememesi ve gerçekleştirilen hareket ile netice arasında bir nedesellik (illiyet) bağı olması gerekir.

Taksirin var olabilmesi için gerek kanunda gerekse öğretide gösterilen unsurların hepsinin bulunması şarttır. Ben bu çalışmamda taksir kavramını anlatıp, tasirin unsurlarını tek tek inceleyip açıklayacağım.

I. Taksir

Taksir, Arapça kökenli bir sözcük olup “kısaltma, kısma, kusurda bulunma, dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslekte acemilik yada düzene buyruklara ve talimata uymazlık doğan kusurlu olma durumu” anlamlarına gelmekte olup1 , ceza hukuku yönünden taksir, failin kendisine yüklenen dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak öngörebilme ve önleyebilme imkanı olduğu halde bir neticenin meydana gelmesine sebebiyet vermesidir. Diğer bir anlatımla, failin, suç tipine uygun bir haksızlığa iradi bir davranışla sebep olması; fakat gerçekleşen neticeyi öngörmemiş ya da öngörse bile istememiş olmasıdır.2 Ceza hukukunda, dikkat ve özen ödevine aykırı hareket eden failin öngörülebilir bir sonucu öngörmemesi (bilinçsiz taksir) veya fail tarafından öngörülen ancak istenmeyen bir sonuca neden olunması (bilinçli taksir) biçiminde tanımlanmaktadır. Taksirde failin istememekle birlikte yasanın istediği dikkati göstermeyerek suçun yasal tanımında belirtilen suçu işlenmesidir.3

Kişinin suçun yasal tanımındaki sonuca yönelik kast olmadan ancak gerekli özeni gösterdiği zaman sonucun oluşması söz konusu olmayan durumlarda, belirlenmiş suç tipini hukuka aykırı ihlal etmesi halinde taksirden bahsedilir.4

Demek ki, taksir gereğini yapmama, eksik yapma, kendisinden beklenen özeni göstermeme anlamlarına gelir. Ceza hukukunda taksir, failin suç tipine uyan hukuka aykırı bir fiille iradi bir davranışla neden olması, fakat gerçekleşen sonucu öngörmemiş olması bilinçsiz taksir (TCK m.22/2) veya fail neticeyi öngörse bile sonucu istememiş olması halinde bilinçli taksir vardır (TCK m. 22/3). Fakat, fail sonucu öngörmemiş olması halinde bilinçli taksir (TCK m. 22/2) veya öngörmesine karşın sonucu istememiş olması halinde bilinçli taksir söz konusudur (TCK m. 22/3). Taksirli bir davranışın olabilmesi için sonucun öngörülebilir olması şarttır. Zira öngörülmesi imkansız olan bir sonucu öngörmesi kişiden istenemez. Fail yasanın yüklediği sorumluluğu yerine getirmediği gerekli dikkati göstermediği nedenle ceza hukuku cezalandırmaktadır.5

Taksir, kanunda bir kusurluluk şekli olarak düzenlenmiştir. Taksirle işlenen suçtan verilecek cezanın failin kusuruna göre belirlenmesi öngörülmüştür (TCK. m. 22/4). Taksirli suç, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranışla sonucu tahmin edilemeyen bir suç biçimidir. Taksirle işlenebilen suçlar, yalnız yasada normatif olarak yer aldığı suçlardır. Yani yasada açıkça hüküm bulunması halinde taksirle işlenen fiiller suç oluşturabilir. Taksir ancak maddi suçlarda söz konusudur. Şekli suçlarda netice olmadığından hareketin istenip sonucun istenmemesi mümkün olmadığından taksirle işlenen bir suçta söz konusu olamaz. Yine suça iştirakle ilişkin hükümleri taksirli suçlarda uygulamak mümkün değildir. Taksirli suçlar, kural olarak sonuç ile belirlendiğinden iştirak iradesi bu suçlarda mevcut değildir.6

Ceza hukukunda kast, esas kusurluluk olarak kabul edilmesine karşın, taksir yasanın öngördüğü hallerde yönünden kabul edilmiş istisnai bir kusurluluk biçimidir. Gerçekten, 5237 sayılı TCK’nın 22/1. maddesinde (765 sayılı TCK’nın m.45/1-2 cümlesi) “taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır” biçiminde belirtilmiştir. Yani, failin taksirli davranışından dolayı cezalandırılabilmesi bakımından, suçun yasal tanımında bu hususun açıkça yer alması gerekir. Örneğin, taksirle öldürme (TCK m.85), taksirle yaralama (TCK m.89), taksirli iflas(TCK m.262), genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK m.171), trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma (TCK m.180), çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK m.182).7

II. Taksirin Unsurları

765 sayılı TCK’nın 45. maddesine göre, suç kastla işlenebilecektir. Madde de belirtilen şu ifadeyle, “failin bir şeyi yapmasının veya yapmamasının neticesi olan bir fiilden dolayı kanunun o fiile ceza tertip ettiği ahval müstesnadır” kast kuralına bir istisna getirilerek taksirli suçlarda da sorumluğun esası belirtilmiştir.8

765 sayılı TCK’nın 45. maddesi üçüncü bir fıkra eklenerek, “Failin öngördüğü neticeyi istememesine rağmen neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde ceza üçte bir oranında artırılır” ifadesiyle bilinçli taksirden bahsedilmiştir. 5237 sayılı yasanın 22. maddesinde bilinçli ve bilinçsiz taksir ayrımını yapılarak bazı durumlarda taksirli suçlarda ceza verilemeyeceği de düzenlenmiştir.9

Taksirli sorumluluğun olması için TCK’nın 22. maddesinde taksirin düzenlenmesinde, taksirli sorumluluk için bulunması gereken unsurların neler olduğunu tek tek inceleyelim.