Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Sağlık Çalışanları (Eczacılar) ve Hasta Hakları

Healthcare Workers (Pharmacists) and Patient Rights

Hayrunnisa ÖZDEMİR

“Her şeyden önce zarar verme” (Primum non nocere)
 Hipokrat

Sağlık, devletlerin öteden beri halkına karşı yerine getirdikleri bir hizmet olagelmiştir. Sağlık çalışanları bir bütün olarak hastalara karşı görevleri çerçevesinde tıbbi ödevlerini yerine getirme konusunda çaba sarf etmektedirler. Sağlık çalışanlarının hastalara karşı sahip oldukları haklar, hastalar için de onlara karşı birer yükümlülüktür. Sağlık çalışanlarının son dönemlerde maruz kaldıkları şiddet onların içinde bulundukları çalışma durumunu özetler niteliktedir. Buradan hareketle öncelikle çalışmamızda sağlık çalışanlarının haklarını, daha sonra ise, daha özele inerek son değişiklik kapsamında eczacıların durumu da sağlık çalışanlarının hakları temelinde çalışmamızda yer verilmiştir.

Sağlık çalışanlarının haklarının yanı sıra bir takım yükümlülükleri de bulunmaktadır. Söz konusu yükümlülükler, kanundan, anayasadan ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası sözleşmelerden çıkarılmaktadır. Hekimin en önemli yükümlülüklerinden biri de aydınlatılmış onamın alınmasıdır. Söz konusu yükümlülükle birlikte hekimin, hastaya karşı gerçekleştireceği hukuka aykırılık oluşturan fiil, hukuka uygun hale gelmektedir. Hekimin ayrıca sır saklama ve özen gösterme gibi yükümlülükleri de bulunmaktadır.

Hasta, Hasta Hakları, Aydınlatma Yükümlülüğü, Sır Saklama Yükümlülüğü.

Health has been a service that the states have been carried out all along to their peoples. Healthcare personnel struggle to perform their medical tasks as a whole within the scope of their duties for patients. The rights of Healthcare personnel against patients are also an obligation for patients against to them. The violence that healthcare personnel have been recently exposed is able to summarize their working environment. From this point of view, firstly our study includes the rights of healthcare personnel, and then by getting to the core, within the scope of the last alteration, status of pharmacists based on the rights of healthcare personnel.

Healthcare personnel has a number of obligations as well as his rights. Aforesaid obligations are obtained from law, fundamental law and international agreements in which Turkey is a party. One of the most important obligations of physician is taking of informed consent (approval). By means of the aforesaid obligations, an unlawful legal act of physician against to patient becomes legal. Physician also has obligations such as keeping secrets and taking care.

Patient, Patient Rights, Enlightening Obligation, Privacy and Secrecy Obligation.

I. GENEL OLARAK

Hasta ve sağlık çalışanlarının hakları temelde birbirinden farklı kavramlar değillerdir. Hasta haklarının amacı, sağlık çalışanlarının faaliyetlerini daha iyi yerine getirilmesini sağlamaktır. Hastaların ise, hekimlere şikâyetlerini daha kolay ve çekinmeden anlatabilmeleridir. Bundan dolayıdır ki, hasta ve sağlık çalışanlarının haklarının temelinde, hastanın sağlığına kavuşması yer alır. Hastanın sağlığına kavuşmasını sağlayan sağlık personeli arasında önemli bir işlevi açısından eczacılarda yer almaktadırlar. Hekim tarafından yazılan ilaçların verilmesi ve nasıl kullanılacağının tarif edilmesi konusunda eczacıların büyük bir boşluğu doldurmaktadırlar.

Hastanın sağlığına kavuşmasında sağlık çalışanları bir bütün halinde yer alırlar. Acil bir hastanın hastaneye getirilirken, ilk olarak bir sağlık çalışanı olan Acil Tıp teknisyeni ile karşılaşır. Bu ilişki hastanede hekim, hemşire, laborant, röntgen teknisyeni vb. bütün sağlık çalışanı ile şekillenir. Bütün bu sağlık çalışanlarının başında onları sevk ve idare eden hekim bulunmaktadır. Hekim sağlık çalışanlarının sevk ve idare edilmesinde büyük bir önem ve yere sahiptir.

II. TARİHÎ GELİŞİM

Hasta haklarını ilk düzenleyen metin Hipokrat yeminidir1 . Hipokrat, hekimlik mesleği uygulamalarını etik bir zemine oturtmuş, hekim ve hasta ilişkisinde bugün gelinen noktanın temellerini atmıştır2 . Hipokrat, hekim hasta ilişkisinde hekime görev yüklemiş ve hastanın yararını ön plana çıkarmıştır. Dünyada hasta haklarının gelişimi, 1946 yılında hazırlanan Nürnberg Kodu’na dayanmaktadır. Kodlar, Nazi rejiminin toplama kamplarındaki insanlar üzerinde yaptığı deneyler nedeniyle düzenlenmiştir. Nürnberg Kodlarında kişiler üzerinde deney yapılabilmesi için özgür ve aydınlatılmış rızalarının alınması, rıza ehliyetinin olması, toplumsal yararın ön planda olması, gereksiz bedensel ya da ruhsal acı verilmemesi, kalıcı bedensel zararların ya da ölüm sonucunun doğmaması ve deneğin her an sona erdirilmesini isteme hakkı düzenlenmiştir3 . Kod, 1954 yılında ve 1964 yılında WHO4 tarafından genişletilmiştir. 1981 yılındaki Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi’nden sonra 1994 yılında WHO tarafından Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi hazırlanmıştır. 1997 yılında ise Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi (İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi) imzalanmıştır5 . Türkiye’de bu sözleşme, 2003 yılında yürürlüğe girmiştir. Sözleşmede, hasta hekim ilişkisi çerçevesinde hastanın bilgilendirilmesi, aydınlatılmış rızasının alınması, özel yaşamın gizliliği, hastaların kendileri hakkında karar verme hakları, tıbbi araştırmalarda zarara uğramaktan korunma hakları düzenlenmiştir6 . Ülkemizde konuyla ilgili diğer düzenlemeler ise, Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun, Tıbbi Deontoloji Tüzüğü ve Hasta Hakları Yönetmeliği’dir.