Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

CMK Madde 133 Uyarınca Şirket Yönetimi İçin
 Kayyım Tayini

Appointing a Trustee for the Administration of a Company (TPPC Art.133)

Nilüfer KÖKER

Şirket yönetimi için kayyım tayini CMK madde 133’de düzenlenmiş olup, şirketlere hangi şartlarda nasıl müdahale edileceğini belirlemektedir. CMK madde 133’de şirket yönetimi için kayyım tayininde aranan şartların oldukça sıkı olmasıyla birlikte, kanun koyucu iki kayyım türü öngörmektedir. Bunlardan birincisi, denetim kayyımlığı, ikincisi ise yönetim kayyımlığıdır.

Özellikle 15 temmuz 2016 darbe teşebbüsünden sonra, suç örgütlerine finans desteği sağladığı iddia edilen şirketlere kayyım atanması yapılması söz konusudur. Konunun güncelliği sebebiyle, çalışmada CMK madde 133 uyarınca “Şirket yönetimi için kayyım tayini tedbiri” ayrıntılarıyla incelenecektir.

Kayyım, Atama, Şirket Yönetimi, Koruma Tedbiri, Elkoyma.

The appointment of a trustee for the administration of a company is regulated in Article 133 of the Turkish Penal Procedure Code (TPPC) and specifies the conditions under which the companies will be intervened. In Article 133 of the TPPC, the requirements for appointment of a trustee for the administration of a company are very strict and two types of a trustee are foreseen. The first one is a control trustee and the second is a management trustee.

Especially after 15th July 2016 coup attempt, the companies that are allegedly providing financial support to criminal organizations, get an appointed trustee for the administration. Due to the update of the theme, in accordance with Article 133 of the TPPC, “Appointing a Trustee for the Administration of a Firm” will be examined in detail.

Trustee, Assignment, Administration of a Firm, Measure of Protection of Evidence, Seizure.

I. Giriş

Şirket yönetimi için kayyım tayini tedbiri 5271 sayılı CMK ile Hukukumuza girmiş ve 133. maddede düzenlenmiştir. Kayyım tayini tedbiri, CMK'nın dördüncü bölümünü oluşturan "Arama ve Elkoyma" bölümünde yerini almış olup, Kanunda sayılmış olan suçlar için başvurulabilen özel bir koruma tedbiri olarak karşımıza çıkmaktadır. Sözkonusu tedbir, elkoymanın özel bir türü olmakla birlikte, şirket faaliyeti çerçevesinde suç işlendiğinin anlaşılması üzerine şirketin işlerini yürütecek veya alınan kararları denetleyerek onayacak bir kayyım atanmasıdır.

Şirket yönetimi için kayyım tayini belirli koşullara bağlanmış, ancak o koşulların bulunması halinde, kayyım tayini tedbiri kararı alınabilmektedir. Ayrıca, bir şirketin faaliyeti çerçevesinde suç işlenmiş olma ihtimali bulunsa dahi, şirket faaliyetine müdahale yapılırken, Ticari Ceza Hukukunun ilkeleri ve ölçülük ilkesi esas alınmalıdır. Kanun koyucunun koruma tedbirleri olarak şirkete kayyım atama düzenlemesinin amaçları arasında, şirketlere, şirketlerin çalışanlarına ve kamuya zarar vermeden şirketler hakkında bünyelerinde işlenen suçlar kapsamında soruşturma ve kovuşturma sürdürülmesi yer almaktadır.

II. Terim ve Kavram

Türk Dil Kurumu'nun Güncel Türkçe Sözlüğüne baktığımızda, "kayyım" kelimesinin yerine "kayyum" sözcüğüne yer verildiğini görmekteyiz. Buna göre kayyum, "Cami hademesi" ve "Belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse" anlamlarını taşımaktadır1 . Bu anlamların yanında, kayyum sözcüğünün "Kendiliğinden var olan" anlamını taşıdığı, Allah'ın sıfatlarından da birisi olduğu belirtilmektedir2 .

CMK madde 133'te "kayyım" kelimesine yer verilmiştir. Çalışmada kanuna bağlı kalarak "kayyım" kelimesinin kullanılması tercih edilmiştir.

Kavramsal açıdan değerlendirme yapıldığında, CMK madde 133 gereği, Şirket yönetimi için kayyım tayini tedbirinin yanı sıra CMK da kayyım kavramını madde 128’de ve madde 248'de görmekteyiz. CMK madde 128 "taşınmazlara, hak ve alacaklara elkoymayı", CMK madde 248 ise "zorlama amaçlı elkoyma ve teminat belgesini" düzenlemiştir.

CMK madde 133'ü CMK madde 128 ile karşılaştırdığımızda, şirketin mallarına CMK madde 128 ile de elkonulabilmektedir. Ancak burada maddede sayılan katalogdaki suçların payın sahibi tarafından işlenmiş olması gereksinimi vurgulanmalıdır3 . Fakat böyle bir durumda şirketin tamamının değil, sadece ilgili hissedarın etkileneceği hususu belirtilmelidir4 . Buna karşılık CMK madde 133 uyarınca şirketin tamamını etkileyen bir tedbir söz konusudur ve bu tedbirle birlikte şirketin tamamının yönetimi kayyıma geçmektedir5 .

Ayrıca belirtmek gerekir ki, kayyımlık kurumuna yönelik düzenlemeler genel olarak 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda yer almaktadır. Türk Medeni Kanunu'nun 403. maddesinde kayyımın, belirli işleri görmek veya malvarlığı yönetmek için atanacağı belirtilmiştir. Bunlar özellikle vesayet ve vasilik ile ilgili düzenlemelerdir6 .

III. Kayyım Tayini Tedbirinin Amacı

Şirket yönetimi içim kayyım tedbirinin amacı, hükümde belirtildiği üzere, soruşturma ve kovuşturma konusu suçla ilgili olarak maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır7 . Dolayısıyla CMK madde 133/1'e göre amaç, şirket faaliyetlerini içeriden denetleyerek bu konuya ilişkin bilgi sahibi olabilmektir8 .

Şirket yönetimlerine el konulduğunda, şirketlerin önemli değer kayıplarına uğraması sebebiyle, CMK madde 133'ün bir diğer amacı da, bu değer kaybını önlemektir9 . Ancak şirketlerin ekonomik ve sosyal fonksiyonları itibariyle arz ettikleri önem sebebiyle, şirketlere müdahale edilmesi durumlarında hassasiyet gösterilmesi gerekmektedir10 .

Ayrıca şirketin malvarlığını kontrol altında tutmak ta, CMK madde 133'ün amaçlarından biridir11 . Söz konusu tedbir sayesinde, şirketin faaliyetleri soruşturma ve kovuşturma süresince durdurulmamış, beraat kararı verildiğinde şirket zarara uğramamış ve şirket çalışanları mağdur edilmemiş olacaktır12 .

Ancak bu amaçlar doğrultusunda ilerlerken, yani bir şirkete müdahalede bulunurken, Ticari Ceza Hukukunun esaslarına uygun hareket edilmeli ve ölçülülük ilkesi gözden uzak tutulmamalıdır. Aksi takdirde kamu varlığının kaybolması söz konusu olabilir13 .