ABD Mahkemelerin Verdiği Medeni Ceza (Punitive Damages) Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

Recognition and Enforcement of Judgments of Punitive Damages
of US Courts Under Turkish Law

İbrahim GÜL

ABD mahkemelerinin medeni cezaya ilişkin kesinleşmiş kararlarının Türkiye’de tanınması ve tenfiz edilebilmesi kararın özel hukuka ilişkin olmasına ve Türk kamu düzenine aykırı olmamasına bağlıdır. ABD hukukunda medeni ceza, zararın tazmini amacıyla açılan ve medeni yargılama usulüne göre görülen davada, davalının ağır kusurla hareket ettiğine ilişkin açık ve inandırıcı delilin olması halinde, davalıyı cezalandırmak ve başkalarını bu eylemlerden caydırmak amacıyla örnek oluşturması için davacının telafi edici tazminatına ilaveten, eylemin kötülüğüyle orantılı, jürinin takdirine bağlı olarak nadiren verilen ve mağdura ödenen parasal tutar olarak tanımlanabilir. Bunlar ABD hukukunda medeni ceza kararının ceza hukukunda uygulanan bir yaptırım kararı olmadığını, aksine hukuk davasında verilen bir yaptırım kararı olduğunu göstermektedir. Bu özellikleri taşıyan bir mahkeme kararı, Türk hukuku bakımından da özel hukuka ilişkin olarak nitelendirilmelidir. Diğer yandan, Türk tazminat hukukunda istisnaları bulunmakla birlikte, tazminatın mağduru zenginleştirmesi ve zarar verenin verdiği zarardan fazlası ile sorumlu tutulması kabul edilmemektedir. ABD hukukunda ise medeni ceza, mağdurun zenginleşmesine ve zarar verenin verdiği zarardan daha fazlasıyla sorumlu tutulmasına neden olabilmektedir. Bu makale ile ABD mahkemelerinin verdiği medeni ceza kararlarının tanınmasının ve tenfizinin Türk kamu düzenine aykırı olup olmadığı değerlendirilmektedir.

Tanıma, Tenfiz, Medeni Ceza, Özel Hukuka İlişkin Mahkeme Kararı, Kamu Düzeni.

The recognition and enforcement of final judgment of US courts relating to punitive damages depends on whether they are related to private law and are not contrary to the Turkish public order. The punitive damages in US law can be defined as damages, depending on the discretion of the jury, rarely awarded and granted to the victim/injured party in addition to the plaintiff’s compensatory damages, in order to punish the defendant and deter others, in a civil lawsuit governed by civil procedure law, where there is clear and convincing evidence that the defendant has acted with grave fault. These show that punitive damages in US law is a civil sanction rather than a criminal sanction. A judgment that has these characteristics should also be regarded as a judgment on private law under Turkish law. On the other hand, unlike in US law, in Turkish Compensation Law, the victim shall not be enriched by means of damages and the tortfeasor shall only be held responsible for the actual amount of harm. On the contrary, in US law, punitive damages can cause that the victim is enriched by means of damages and the tortfeasor is held responsible above the amount of harm. it can be argued that punitive damages awarded by US courts will not be contrary to the Turkish public order where Turkish law permits multiple damages to be awarded. This article discusses whether recognition and enforcement of judgments of punitive damages of US courts under Turkish Law is contrary to Turkish public order.

Recognition, Enforcement, Punitive Damages, Civil Law Judgment, Public Order.

I. GİRİŞ

5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) “Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi ve Tanınması” başlıklı ikinci bölümünün “Tenfiz kararı” başlıklı 50. maddesinin 1. fıkra hükmüne göre yabancı mahkemelerin hukuk davalarına ilişkin verdikleri ilamlar tenfiz edilebilir¹ . Yine yabancı mahkeme kararının tenfizine karar verilebilmesi için diğer şartlar yanında yabancı mahkeme hükmünün Türk kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması gereklidir (MÖHUK m. 54/1-c). Tenfiz bakımından kamu düzenine aykırı olmama şartı, yabancı mahkeme kararı hakkında tanıma kararı verilmesi bakımından da geçerlidir (MÖHUK m. 58/1). Buna göre Türk hukukunda ABD mahkemelerinin verdikleri kesinleşmiş medeni ceza kararlarının tenfiz edilebilmesi için kararın hukuk davalarına ilişkin olması ve kamu düzenine açıkça aykırı olmaması gereklidir.

ABD mahkemelerinin verdikleri medeni cezaya ilişkin kesinleşmiş kararların tanınması ve tenfiz edilebilmesini değerlendirmek için öncelikle ABD hukukunda medeni cezanın genel özelliklerinin bilinmesi gereklidir. Diğer yandan ABD ile Türkiye Cumhuriyeti arasında MÖHUK m. 54/1-a anlamında karşılıklılığın bulunması gerekmektedir. Bu nedenle aşağıdaki değerlendirmeler ABD mahkemelerinin kararlarının tenfizi bakımından ABD ile Türkiye Cumhuriyeti arasında karşılıklılık şartının varlığı kabul edilerek yapılmaktadır. Buna karşın yabancı mahkeme kararlarının tanınmasında karşılıklılık şartı aranmadığından aşağıdaki değerlendirmelerimiz yabancı mahkeme kararlarının tanınması bakımından geçerlidir.

II. ABD HUKUKUNDA MEDENİ CEZANIN (PUNITIVE DAMAGES) GENEL ÖZELLİKLERİ

Punitive damages terimi içinde tazminat (damages) kelimesi geçmesi ve bazen ilave tazminat (extra compensatory) olarak ifade edilmesi² , tazminatla ilişki kuruluyor aldanmasına neden olsa da medeni ceza, bilinen anlamda tazminat; yani telafi tazminatı değildir³ . Bununla birlikte, kural olarak, davacının telafi edici tazminat hakkı olmadığı sürece medeni ceza verilmez⁴ . Bu nedenle medeni ceza, ayrı bir dava sebebi olarak değerlendirilmez ve davanın esasının tabi olduğu sonuca tabi olur⁵ . Diğer bir anlatımla davanın esasına ilişkin tazminat talebinin kabulü için gerekli ispat yükü ile medeni cezanın kabulü için gerekli ispat yükü farklı⁶ olsa da tazminat talebinin reddi, medeni ceza talebinin reddi sonucunu doğurur⁷ .