İstinaf Kanun Yoluna Giriş

Ayşe NUHOĞLU

İstinaf Duruşması

İstinaf konusu olabilecek kararlar CMK’nın 272. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, ilk derece mahkemesi tarafından verilen CMK m.223’te yer alan beraat, ceza verilmesine yer olmadığı kararı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve davanın düşmesi kararı hükümdür. Bu hükümler istinaf konusu olabilir. Ayrıca 15 yıl ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler BAM tarafından re’sen incelenir. Hükme etki eden veya başkaca bir kanun yolu öngörülmemiş ara kararların da denetimi de istinaf yoluyla sağlanır. Hapis cezasından çevrilenler hariç, 3000 TL dâhil adli para cezasına mahkûmiyet, üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümleri istinafa konu olamaz. Adlî para cezasına ilişkin aynı kararın içinde birden çok hüküm varsa istinaf sınırı için her hüküm diğerinden bağımsız, ayrı ayrı değerlendirilmelidir. İtiraz kanun yolunun açık olduğu karara karşı itiraz edilmemişse, artık bu karar için istinafa da başvurulamaz.

İstinaf üzerine yerel mahkemenin kararı bozulursa (CMK 289), yerel mahkemenin bozma üzerine yaptığı yargılama sonunda vereceği kararlar da kural olarak istinaf olunur.

Dosya BAM’a geldiğinde öncelikle ön inceleme yapılır¹  Ön incelemenin ilk aşamasında dosyanın yetkili BAM’a ve görevli cezada dairesine gelip gelmediği incelenir. Ön incelemenin ikinci aşamasında ise, hükmün süresinde istinaf edilip edilmediği, hükmü istinaf edenin buna ehliyeti olup olmadığı ve hükmün istinaf edilebilir olup olmadığına ilişkin kabul edilebilirlik incelemesi yapılır. Bu aşamada mahkeme başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verdiğinde ön inceleme sonlanmış olur ve inceleme aşamasına geçilir. Ön inceleme aşamasında taraflarca delil sunulması mümkün olmadığından, tarafların ve Cumhuriyet savcısının bu aşamaya katılması gerekmediğinden, bu aşama daire tarafından yürütülerek dosya üzerinden yapılır. 5235 sayılı Kanunun 46. maddesine göre, her daire bir başkan ve iki üye ile toplanır, görüşmeler gizli yapılır, kararlar çoğunlukla verilir.

Esastan inceleme aşaması; Bu aşamada dosya esastan incelenir ve gerekirse kovuşturma evresine dönülür. Ön inceleme sonunda kabul edilebilirlik kararı verildiğinde esasın incelenmesine geçilir. Bu aşamada istinaf başvurusunun esastan reddine, hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine, kesin hukuka aykırılık dolayısıyla hükmün bozulmasına, davanın yeniden görülmesine ve duruşma hazırlığı işlemlerine başlanmasına karar verilebilir.

İstinaf başvurusunun esastan reddine karar verilebileceği hal; BAM ceza dairesinin yerel mahkemenin hükmünde usule ve esasa ilişkin herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığında verilir. Onama kararı olarak da adlandırılan bu karar dosya üzerinden inceleme yapılarak verilmektedir.

Hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilebilecek haller; BAM ceza dairesi yaptığı inceleme sonunda yerel mahkemenin hükmünde CMK 303/1, c, e, f, g, h bentlerinde yer alan ihlallerin varlığı halinde hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verecektir.

CMK 303/1. fıkranın belirtilen bentlerinde gösterilen haller şunlardır;

- Mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde sadece kanunun madde numarası yanlış yazılmış ise,

- Sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise,

- Artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddî hata yapılmış ise,

- TCK’nın 61. maddesindeki sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise,

- Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanununa göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık mevcutsa.