Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Sınır Dışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınmaları

The Administrative Detention of Aliens Who are Decided to Be Deported Under Law on Aliens and International Protection

Döndü KUŞCU

Sınır dışı edilen yabancıların idari gözetim altına alınması uluslararası hukukta kabul edilmiş bir uygulamadır. Belli sebepler ile sınır dışı edilmelerine karar verilen yabancıların, sınır dışı işlemleri tamamlanıncaya kadar önceden belirlenmiş gözetim mekânlarında tutulması idari gözetim olarak tanımlanabilmektedir. Nitekim Türk hukukunda da Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) öncesi dönemde de yasal dayanağı olmamakla birlikte uygulanan idari gözetim altına alma işlemi YUKK yürürlüğe girdikten sonra yasal dayanağa kavuşturulmuş ve idari gözetimin nedenleri, gözetim işleminin denetlenmesi ve taraflara tebliğ, gözetime karşı gidilebilecek kanun yolu gibi hususlar detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Sınır dışı edilen yabancıların idari gözetim altına alınması uygulaması yeni olmamakla birlikte, YUKK ile birlikte getirilen yeni düzenleme ve Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra bu düzenlemenin uygulamaya nasıl yansıdığı konu ile ilgili bir çalışma yapmayı ve yeni Kanunun işlevselliğini ortaya koymayı gerekli kılmaktadır.

Sınır dışı, idari gözetim, Geri Gönderme Merkezi, yabancı, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu.

Administrative detention of aliens who have deported is a commonly accepted procedure around the world. Administrative detention could be defined as detention of the aliens who have been decided to be deported owing to certain reasons in predetermined repatriation centers till the deportation procedure is completed. Although there was no legal basis, in the period of the older law before the Law on Aliens and International Protection, aliens who have deported had been taken under administrative detention. By the current Law on Aliens and International Protection, the practice of administrative detention of aliens who are deported had a legal basis and the reasons and supervision of administrative detention, notifications to parties, the right to appeal against the administrative actions are regulated in a detailed manner. Though the practice of administrative detention of aliens who are deported is not new, current regulation by the Law which is recent and how it influences the practice necessitate making this study and presenting its functionality.

Deportation, administrative detention, Repatriation Centers, foreign, Foreigners and International Protection Law.

Yabancıların sınır dışı edilmesi işleminin, Anayasanın 19. maddesi ile güvence altına alınmış bulunan kişi dokunulmazlığı ve güvenliği ilkesine getirilmiş bir istisna olduğu kabul edilmektedir1. Devletlerin sahip oldukları bölgesel egemenliklerinin yabancılar hukukuna bir yansıması olarak, yabancıları2 sınır dışı etme konusunda münhasır yetkiye sahip oldukları ifade edilmiştir3. Sınır dışı etme, YUKK4 öncesi dönemde, genel olarak Yabancıların İkametleri ve Seyahatleri Hakkında Kanun’da (YİSHK)5 ve Pasaport Kanunu’nda (PK)6 düzenlenmekteydi7. YUKK ile birlikte Türk Yabancılar hukukunda ilk defa yabancıların sınır dışı edilmeleri konusu sistematik bir şekilde ve tek çatı altında ele alınmıştır. Öncelikle sınır dışı etme sebepleri tahdidi olarak 54. maddede sayılmış8 ve sonrasında 55. maddede sınır dışı etme sebepleri bulunsa dahi sınır dışı kararı alınmasını engelleyici sebepler sıralanmıştır9. Sınır dışı kararını almaya yetkili makam ve bu karara karşı gidilebilecek yargı yolu da getirilen düzenlemeler arasındadır10. Bu düzenlemelerin yanı sıra yabancıların sınır dışı edilmeleri konusunda getirilen en önemli düzenlemelerden biri şüphesiz çalışmamızın konusunu da oluşturan idari gözetimdir. Sınır dışı edilen yabancıların idari gözetim altına alınmasının uygulanması ilk defa YUKK ile birlikte sistemimize girmemekle birlikte11, terminolojik olarak böyle bir kavram ilk defa hukuk sistemimize YUKK ile birlikte girmiş bulunmaktadır. Sınır dışı edilen yabancının idari gözetim altına alınması, idari gözetimin süresi ve idari gözetim altına alınan yabancıya tanınan haklar ilk defa YUKK m. 57 ile düzenleme altına alınmıştır12. YUKK’un idari gözetime ilişkin düzenlemesi büyük oranda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) içtihadı ve Türkiye’ye yöneltmiş olduğu eleştiriler çerçevesinde şekillenmiştir. Bu bağlamda AİHM tarafından Türkiye’ye, idari gözetim kararı alınması hakkında yasal bir düzenlemenin mevcut olmadığı, idari gözetim altına alınma sebeplerinin belirsiz olduğu ve idari gözetim işlemine karşı etkili başvuru yolu bulunmadığı noktasında getirilen eleştirilerin bertaraf edildiğini söyleyebiliriz. Ancak tüm bu gelişmelerin yanında, idari gözetim altına alınan yabancıların tutulma koşullarına ilişkin Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvurular göstermektedir ki, idari gözetim mekanlarının aşırı kalabalık olması, bu mekanlarda bulunan yabancıların hukuki yardıma erişiminin güç olması ve gözetim altında tutulan bazı yabancılara yapılan muamelelerin insanlık dışı olması hususlarında getirilmiş olan eleştiriler, YUKK’un yürürlüğe girmiş olmasından sonra da devam etmiştir.

Çalışmamız kapsamında öncelikle idari gözetime ilişkin genel bilgiler verilecek ve devamında uluslararası hukukta idari gözetime ilişkin düzenlemeler içeren metinlere değinilecektir. Konunun daha anlaşılır olması amacıyla YUKK önce dönemde idari gözetimin yasal dayanakları ve uygulanması, AİHM kararlarından da faydalanarak ele alınacaktır. Daha sonra YUKK hükümleri uyarınca idari gözetimin sebepleri, idari gözetimin süresi, gözetim kararını almaya yetkili makam ve gözetim işleminin denetlenmesi hususlarına değinilecek ve devamında idari gözetim işleminin uygulanmasından örnek Anayasa Mahkemesi kararları ışığında bahsedilecek ve nihayet son olarak idari gözetim işlemine karşı gidilecek yargı yolu incelenecektir.

Yabancıların ülkeye kabul ya da ülkeden sınır dışı edilmeleri sürecinde, bazı hallerin varlığında idari gözetim altına alınmaları devletler arasında kabul gören bir uygulamadır13. İdari gözetim sınırdan geri çevirme ve sınır dışı etme kararlarının uygulanabilmesi ve uluslararası koruma başvurusunda bulunanların başvurularının değerlendirmesi sırasında belli şartların varlığı halinde14 uygulanan bir tedbir yöntemidir15. Ceza hukuku kapsamında yer alan gözaltı ve tutuklamanın dışında, güvenlik ve terörizm sebepleri ile önleyici alıkoyma ve düzensiz göçü sınırlamak için alıkoyma olarak da tanımlanabilmektedir16.