Bulut Bilişim ve Beraberinde Getireceği Hukuksal Sorunlar Üzerine Görüşler

Olgun DEĞİRMENCİ

Bulut Bilişim Kavramı

Bulut bilişim (cloud computing), çok basit olarak uygulama ve hizmetlerin ağ (ve çoğunlukla internet) üzerindeki sunucular (server) üzerinde bulundurulması ve ağa bağlı herhangi bir cihaz aracılığıyla söz konusu uygulamaların ve hizmetlerin çalıştırılmasıdır. Bulut bilişime ilişkin olarak birçok tanım yapılmasına rağmen çoğunlukla ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü (National Institute of Standarts and Technology) tarafından verilen tanım kullanılmaktadır. Söz konusu tanıma göre¹:
“Bulut bilişim, asgari yönetim gayreti veya hizmet sağlayıcı etkileşimi ile hızlı alınıp serbest bırakılabilen ayarlanabilir bilişim kaynaklarının paylaşılır havuzuna, istendiğinde ve uygun bir şekilde ağ erişimi sağlayan bir modeldir.”

Bulut bilişim, yeni bir kavram olmamasına rağmen, uygulama alanı genişletilebilen bir yenileştirme olarak görülebilir. Bulut bilişimin günümüz bakımından su, elektrik, gaz ve telefonu yanı sıra 5’nci bir kamu hizmeti olarak ifade edilmesi, sunmuş olduğu olanakların elzemliğini göstermesi açısından önemlidir.² Yazılımın ve verinin, ağ üzerinden ulaşılabilen farklı ülkelerde yer alan veri merkezlerinde ve depolama birimlerinde olması, son kullanıcının elinde bulunan bilişim araçlarını “aptal terminallere” (dumb terminal) dönüştürmektedir.³ Aslında bu dönüşümün aşağıda da ifade edileceği gibi bir ricatın değil; bir gelişimin habercisi olması da, olayın farklı bir boyutudur.

Bulut bilişimin önündeki en büyük engelin ağ üzerindeki veri iletişim hızının düşüklüğü olduğunu söylemek mümkündür. Özellikle son zamanlarda ağ bant genişliklerinin artması ve mobiliteyi destekleyen kesintisiz ağ hizmetlerinin sunulmaya başlanmasından sonra, bulut bilişimin önündeki en büyük engel de kalkmış oldu.

Bulut Bilişimin Faydaları

Bilişim teknolojileri üzerine fazla yatırım yapmadan işletmelerini, bilişim teknolojileri tabanlı oluşturmak isteyen firmalar bakımından bulut bilişim birçok fayda sağlamaktadır. Öncelikle işletmelerin bazı hizmetleri, dış kaynak modeli ile hizmet veren firmalardan almaya başlaması, bulut bilişimin işletmeler için keşfini sağlayan bir süreci başlatmıştır. 2000’li yılların başında yaşadığımız ekonomik krizin de etkisiyle işletmelerindeki bilişim hizmetlerine ilişkin maliyetleri asgariye indirmeye çalışan, ancak yenilikçi davranışlardan da taviz vermeyen işletmelerin ihtiyaçları, hizmet portalı üzerinden erişebilecekleri, istedikleri hizmetleri seçerek hızlı bir şekilde istifade edecekleri bulut bilişimin oluşmasını sağlamıştır.⁴

Bulut bilişimin gerçek ve tüzel kişilere faydaları şu şekilde özetlenebilir⁵ ;

Düşük donanım maliyeti; uygulamanın bulutta çalışmasından dolayı web tabanlı uygulamalara erişmek için düşük kapasiteli belleğe ve işlemciye sahip olan donanımlar bile yeterli olmaktadır.

Gelişmiş Performans; veri iletişim hızının ve genişliğinin yeterli olması koşuluyla herhangi bir performans kaybı gerektirmeden ağ üzerindeki uygulamaların çalıştırılması olanağını sağlar.

Güncelleme maliyetinin olmaması; uygulamaların yeni sürümleri çıktığında, söz konusu sürümlerin kullanılabilmesi bakımından zaman ve para maliyeti gerektirmemektedir. Yeni sürümlerin ve güncellemelerin kullanılabilmesi için kişiler, işletmeci personele ihtiyaç duymazlar.

Depolama kapasitesinin geniş olması; kişisel cihazlarda kullanılan 1-2 TB’lık sabit disklerin yerine, bulutta donanım olarak mevcut olan ve elastiki olarak talep anında tahsis edilebilen PB’lık (1 PetaByte = 1 Milyon GB) disklerle çalışma olanağı sunmaktadır.

Veri güvenliğinin artırılmış olması; bulutta tutulan verilerin, dışarıdan gelecek saldırılara karşı korunması, kişiler tarafından alınan güvenlik tedbirlerine kıyasla daha olasıdır. Buluttaki veriler, hem saldırılara karşı hem veri kaybına yol açan olaylara karşı birden fazla sunucuda tutulmak suretiyle güvenlik sağlanmaktadır.

Artırılmış dosya formatı uyumu; bulutta çalışan belgelerde, kişisel araçlar vasıtasıyla çalışan belgelere göre farklı makineler tarafından kullanım durumunda uyum sorunu, ya hiç yaşanmamakta ya da daha az yaşanmaktadır.

Bulut Bilişimin Mahzurları

Sabit ağ bağlantısını gerektirmesi; bulut bilişim hizmetlerinden yararlanılabilmesi için sabit ağ bağlantısının varlığı gereklidir. Bulut bilişimi kullanış amacınızdan bağımsız olarak, başka bir anlatımla, gerek platform gerek yazılım gerekse altyapı olarak bulut bilişim kullanılsın, en önemli etken sürekli ulaşılabilirliktir.

Düşük veri iletimi hızlarında sistemin etkili çalışmaması; bulut bilişim hizmetleri, geniş bant ağ bağlantıları üzerine inşa edilmiştir. Bu yüzden ağ bağlantı hızınız, almış olduğunuz hizmetin kalitesini etkileyecektir.

Sağlayıcının hizmet kalitesi etkilidir; Bulut bilişim hizmeti, ağ üzerinden alındığından dolayı bulut bilişim hizmeti sağlayan sunuculara talebin çok olmasından hizmetin yavaşlaması söz konusu olabilir. Bunun dışında hizmet sağlayan firmaların gerekli bakımları yapmaması, yazılımları güncellememesi de bulut bilişimde karşılaşılan sorunlardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Güvenlik endişelerinin varlığı; Bilişim sistemlerinde yer alan veriler netice olarak soyut durumdadırlar. Ancak bir araç vasıtasıyla varlıklarından haberdar olunmaktadır. İnsanların somut varlıklarından vazgeçmeleri, varlıklarından haberdar olmadıkları bir şekilde onları saklamaları, tutucu yapılarından dolayı zor gözükmektedir. Benzer bir durum bankacılık sisteminin çıkışı ile beraber yaşanmış ve insanlar, sürekli denetimlerinde bulundurdukları birikimlerini, denetim dışı saklama noktasında isteksiz davranmışlardır. Bulut bilişim bakımından da, benzer bir tereddüdün yaşandığı görülmektedir.

İkinci olarak bulut bilişimde, verilerin tutulduğu ortamda içeriden veya dışarıdan gelecek saldırıların varlığı söz konusu güvenlik endişelerini yaratmaktadır. İçeriden gelecek saldırılardan amaçlanan, bulut bilişim hizmetini sağlayan işletmenin, kişilerin verilerine ulaşarak mahremiyetlerini ihlal etmesidir. Dışarıdan gelecek saldırılar kapsamında ise verilerin tutulduğu veri merkezlerine yapılacak saldırılar değerlendirilmektedir.

Bulut bilişimin mimari yapısında tüketici, hizmet sağlayıcı ve hizmet geliştirici bulunmaktadır. Tüketiciler veya bulut bilişim hizmetlerinden istifade edenler, hizmet aldıkları sağlayıcılara “kullandıkça öde” modeline göre aldıkları hizmet karşılığında ücret öderler. Kullanıcı, hizmet sağlayıcı tarafından kendisine verilen kullanıcı adı ve şifre sayesinde, tahsis edilen erişim katmanı üzerinden hizmet almaktadır. Hizmet sağlayıcı ise hizmet planlamasını hayata geçirerek kullanıcıya ulaştırmaktadır. Hizmet geliştirici ise hizmet sağlayıcının sunmuş olduğu temel servisleri alıp yeni uygulamaları ya da hizmetleri oluşturmaktadır.

Bulut Bilişim Türleri

Bulut bilişim, verilen hizmetler göz önüne alınarak farklı türlere ayrılmaktadır. Bu kapsamda üç türün varlığı ifade edilmektedir.

Hizmet Olarak Yazılım (SaaS - Software as a Service): Kullanıcılar, hizmet sağlayıcı tarafından desteklenen uygulamalara erişmek için kendi sistemlerine herhangi bir kurulum yapmadan, ağa bağlı bulut üzerindeki uygulamaları erişerek kullanmaktadırlar.⁶ Kullanıcı, bulut alt yapısını kullanarak, web tabanlı yazılımlara ve uygulamalara (örnek olarak, elektronik posta hizmeti verilebilir) ulaşabilmektedir.⁷ Örnek olarak Google Drive ve Salesforce CRM verilebilir.

Hizmet Olarak Platform (PaaS - Platform as a Service): Kullanıcıya yeni uygulamalar geliştirmesi ve sunabilmesi için sanal hizmet ortamı sağlar.⁸ Bu platform uygulamanın geliştirileceği, çalıştırılacağı ortamla birlikte, tamamlayıcı servisleri ve gerekli teknolojik altyapıyı da içermektedir.⁹ Örnek olarak, Google App Engine, Windows Azure verilebilir.

Hizmet Olarak Altyapı (IaaS - Infrastructure as a Service): Bu tür kaynak bulutu olarak da isimlendirilmektedir. Kullanıcı ihtiyacı olan işlemci, depolama, ağ kaynağı ve diğer temel bilişim kaynaklarını kendisi yapılandırabilmekte ve bunların üzerine ihtiyacı olan işletim sistemini ve uygulamalarını kurabilmektedir. Amazon EC2 ve Zimory örnek olarak verilebilir.