Avrupa Patent Hâkimleri
 Yıllık Forumu’ndan İzlenimler

Impressions From European Patent Judges Forum

İlhami GÜNEŞ

Avrupa patent hakimleri her yıl patent konularını görüşmek ve görüş alışverişi yapmak üzere toplanmaktalar. Venedik’te 27-28 Ekim’de yapılan son toplantıya, Avrupa Patent Ofisinin daveti ve Adalet Bakanlığımızın onayı ile Fikri Mülkiyet Hakimi olarak katıldım. Bu yılki forum, Frand lisans, tazminat ve Birleşik Patent Mahkemesi Taslak Usul Kurallarına odaklandı. Son sunumlara göre Birleşik Patent Mahkemesi süreci henüz tamamlanmadı. İlgili Sözleşme, taraflarının çoğu imzaladığı halde, İspanya ve Almanya tarafından onaylanmış değil. Birleşik patent mahkemesi, Avrupa Birliği Üyesi devletler için ortak bir uzman mahkeme olacaktır. Bu mahkeme, Avrupa patentleri ve yeknesak etkili Avrupa patentleri ile ilgili çekişmelere karar vermek üzere kurulacaktır.

Birleşik Patent Mahkemesi, Tazminat Hesabı, Dostane ve Eşit Lisans, Türk Patent.

European patent judges gather every year to discuss the patent law matters and opinion exchange. As a Turkish IPR judge, I participated the last forum in Venice 27-28th October upon invitation of European Patent Office and confirmation of our Ministry of Justice. This year Forum focused on Frand license, damages and Unified Patent Court’s Draft Procedure Rules. According to the recent presentations the process of Unified Patent Court has not finished yet. Related Convention has been signed by most parties but Spain and Germany have not ratified it yet. The Unified Patent Court (UPC) will be common specialized patent court for the European Union’s Member States. It will be established to decide on disputes relating to European patents and unitary patents (European patents with unitary effect).

Unified Patent Court, UPC, Calculation of Damages, Frand License, Turkish Patent.

Giriş

Avrupa Patent Ofisinin ve Akademi’nin daveti üzerine kayıt yaptırdığım etkinliğe, Adalet Bakanlığının 04.10.2017 tarihli 1569/32407 no.lu olurları ile 27-28 Ekim 2017’de katılmış bulunmaktayım. Her yanıyla tarih ve sanat kokan bu ilginç kentin ev sahipliğinde yapılan foruma dair izlenimlerimi, patent çevreleri ve ilgilenenler ile paylaşmak için kaleme almış bulunmaktayım. Gerçekten de, yurtdışında ve özellikle sınai ve ticari ilişkilerimizin yoğun olduğu Avrupa ülkelerinde cereyan eden hukuk alanındaki gelişmelerin takibini önemli bulmaktayım.

2005 yılından bu yana Avrupa patent sisteminin paydaşları olan ülke hâkimleri, bölgesel ve sözleşme üyesi ülkelerin dahil olduğu patent sisteminin yargı ayağı bakımından gelişmeleri ve sorunları tartışmak üzere, yılda bir kez toplanmaktadır. Bu arayışın nedeni, yargı alanında yeknesak patent koruması ve patent hükümsüzlüğü kararlarına ulaşabilme arzusudur.

Bu yılki foruma Avrupa Birliği ve Avrupa Patent sözleşmesi üyesi olan sistem içindeki ülke hâkimleri ve hukukçular katılmıştır. Nitekim Türkiye de bu sisteme, 1 Kasım 2000’den beri üye olduğundan Avrupa patentleri üzerinde yerel yargı hakkına sahiptir. Bu vesileyle, Türk patent yargısını temsilen anılan forumun katılımcıları arasında yer aldım.

Avrupa Birliğinden çıkma kararı veren İngiltere’den altı, Avrupa Birliği üyesi olmayan İsviçre’den iki, ülkemizden de, bu satırların yazarı olan bir hâkim katılmış bulunmaktadır. Organizasyonu gerçekleştiren Avrupa Patent Ofisinin ve Akademisinin mensupları da katılımcılar arasında yer almıştır. Öte yandan Avrupa Patent Hukukçuları Derneği ile Fikri Mülkiyet Hâkimleri Derneği de organizasyonda işbirliği ve destek sağlamışlardır. Forum, bu yıl yine öncekiler gibi aynı yerde; tarihteki ilk buluş patentinin düzenlendiği turistik açıdan çekim merkezi olan Venedik’te San Servalo adasında bulunan Uluslararası Venedik Üniversitesi kampüsünde gerçekleştirilmiştir.

1. Forumun Akışı ve Program

Bu yıl yapılan forum, yetmiş iki katılımcı ile iki iş günü devam etmiştir. İlk gün, kayıtların ve açılışın ardından, Avrupa Patent Ofisi Direktörlerinden M. Frohlinger, Avrupa Patent Hâkimleri Derneği başkanı R. Jacob ve Avrupa Patent Hukukçuları Derneği başkanı K. Heft giriş konuşmalarını yapmışlardır. İlk oturum, standart esaslı patentler¹ ve frand lisanslar² konusundaki son mahkeme kararları ve uygulama üzerine olmuştur. Konuşmacılar, Almanya’dan T. Müller, İtalya’dan T. Thiem, Hollanda’dan M. Van Gardingen ve İngiltere’den J. Marshall kendi ülkelerinin uygulamasını ve karar örneklerini sunmuşlardır. İlk gün, ikinci oturum, müstakbel Birleşik Patent Mahkemesi tarafından uygulanması beklenen ihtiyati tedbirler tartışma ve sunum konusu olmuştur. M. Jeff tarafından sunulan, örnek dava ve çeşitli senaryolar üzerinden tedbir kararı ve şartları ile teminat konuları gruplara ayrılarak tartışılmıştır. Öğleden sonraki oturumda ise kurgu davanın celsesi icra edilmiş; tarafların sözlü yargılama icrası dinlenilmiştir. Ardından kahve molası ile birlikte, gruplar davayı, olası kararı görüşmüş ve grup sözcüsü hazırlanmıştır. Günün son sunumu ise Avrupa Patent Ofisi Temyiz Kurul (Board of Appeal) başkanı K. Josefsson tarafından kurulun son uygulamaları üzerine yapılmıştır.

İkinci gün sunumlar, Birleşik Patent Mahkemesi sürecinin son durumu üzerine Komite başkanı tarafından gerçekleştirilmiştir. Ardından Patent ihlallerinden doğan tazminatın hesabı konusunda, Norveç, Almanya, İngiltere ve Fransa uygulamaları, ilgili ülke hâkimleri tarafından anlatılmıştır. Daha sonra, kurgu davanın tazminat aşaması ve soruları görüşülerek grup sözcüleri tarafından sunulmuştur. Altı ayrı grubun sunumlarının ardından kurgu davanın nihai kararı temsili Birleşik Patent Mahkemesi tarafından açıklanmıştır. Bazı farklı yaklaşımlara rağmen temel olarak tecavüzün varlığı ve tazminatın tutarı konusunda benzer sonuçlara ulaşılmıştır.

2. Temel Konular, Kurgu Dava ve Birleşik Patent Mahkemesi

Avrupa Patent Ofisi etkinliği mali olarak desteklemekte ve organize etmektedir. Forumda, Avrupa Birliği üyesi ve üye olmayan ancak Avrupa Ekonomik Alanı mensubu olan ülkelerin hâkimleri sınır aşan patent çekişmelerini, bu çekişmelerde verilebilecek kararların istikrarını ele almaktadır. Gerçekten de, anılan patent yargılamasının daha sağlıklı, öngörülebilir ve istikrarlı olması bu sistemdeki hizmet alıcılarının yararınadır. Bu amaçların gerçekleşmesi bakımından düşünülmüş olan ve 2005’te Forumun niyet kararıyla tohumları atılan Birleşik Patent Mahkemesi³ Projesi halen süreç dahilindedir. Birleşik (üniter) Patent Mahkemesi, Avrupa patentleri ve üniter etkili Avrupa patentleri konusunda yetkili ortak mahkeme olmak üzere tasarlanmaktadır. Bu projenin altında yatan ihtiyaç, aynı patent hakkının ihlali konusunda farklı ülkelerde açılmış davalarda çelişik kararların çıkmasının önlenmesi ve böylece bir yargı birliği sağlanmasıdır. Diğer deyimle, patent hakkı bakımından tüm Avrupa için bölgesel bir yargı yetkisinin tanınması ve bu mahkemenin üye ülkelerin katkısı, paydaşlığı ile oluşturulması tasarlanmaktadır. Üye ülkelerin patent yargısı söz konusu olduğunda, milli yargı egemenliklerini devretmeleri gerektiğinden ciddi bir reform ve ortak bir kurumsal yapı tesisi söz konusudur.

Nitekim 27-28 Ekim 2017’de gerçekleşen son forumun tartışma gündeminde, Birleşik Patent Mahkemesi sürecinin güncel aşaması da masaya yatırılmıştır. Henüz tasarım süreci devam eden bu mahkeme, Avrupa Birliği üyesi devletler için ortak bir uzman mahkemedir. Mahkeme, Avrupa patentleri ve üniter etkili patentler için karar vermek üzere kurulacaktır. Bu konuda sunum yapan hazırlık komite başkanı A. Ramsey, henüz bütün üye ülke onaylarının tamamlanmadığını bildirmiştir. Avrupa Birliği üyesi ülkelerinden İspanya ve Almanya bakımından Birleşik Patent Mahkemesi Sözleşmesi yürürlüğe girmiş değildir. Öte yandan Sözleşmenin bütün üye ülkelerin iç hukukları uyarınca parlamento onayının yapılması ve ardından idari makamları tarafından yürürlük kararı alınması beklenmektedir. İspanya, sözleşmeye katılmamıştır. Dahası, Almanya bakımından sözleşmenin kabulüne ilişkin yasaya karşı Federal Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuş olması ve Anayasa Mahkemesi’nin de yürürlük bakımından tedbir kararı vermiş olması nedeniyle, henüz öngörülebilir bir tarihte bu mahkemenin faaliyete geçmesi beklenmemektedir.

Forumun bir diğer tartışma konusu ise standart patentleri hakkında gerçekleşmiştir. Günümüzde, standartlarla bilgisayar, akıllı telefonlar, internet ve iletişim teknolojileri gibi günlük hayatın her alanında karşılaşmak mümkün hale gelmiştir. Bu konunun anlaşılması bakımından öncelikle standart kavramı ile başlamak gerekmektedir. Standart, bir ürünün, maddenin, parçanın, sistemin veya hizmetin taşıması gereken özellikleri, unsurları detaylı biçimde tanımlamaktadır. Örneğin, A4 kâğıt standardı son derece yaygın bir standarttır.

Genellikle yetkili kurumlarca gerçekleştirilen standartlaşma, özellikle iletişim alanında mobil telefon firmaları bakımından önemlidir. Gerçekleştiğinde bazı kişilerin ve kurumların var olan teknolojiye uyum sağlamaları, ancak standart patentini kullanmalarıyla mümkün olabilmektedir.

Türkiye’de Türk Standartları Enstitüsü standart belirleme yetkisine sahip olan milli kurumdur. Zorunlu olmamakla birlikte, ürün veya hizmet standartları sıklıkla patentle korunan teknolojilere gönderme yapmaktadır. Standart patentleri, ilgili sektör mensuplarının kullanıma ihtiyaç duydukları teknik şartlara ilişkin bulunmaktadır. Standart esaslı patentlere bağlanmış olan teknolojiler kullanılmaksızın mobil telefon veya tablet üretmek mümkün değildir. Standart patentlerinin bu özellikleri nedeniyle, makul ve eşitlik prensibine aykırı olmayan yaygın lisanslama (Frand) önem arz etmektedir.

Bu alanda verilmesi söz konusu olan patent lisansları ve ödenecek bedeller ile bu bedellerin belirlenme usulleri sunum konusu olmuştur. Forumda hâkimler ve hukukçular kurgu dava verileri üzerinden çok uluslu bir standart patent ihlali davasını tartışarak belirlenen çekişme ile ilgili görüşlerini açıklamışlar ve tartışmışlardır. Kurgu dava konusu patent tecavüzü nedeniyle ortaya çıkan zarar ve tazminat hesabı, hesap yöntemleri gruplara ayrılmak suretiyle görüşülmüştür.