Cumhurbaşkanının Görev Süresiyle 
İlgili Bir Değerlendirme

Faruk BİLİR

31.05.2007 tarihli ve 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 4’üncü maddesiyle Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği, halk tarafından seçilmesi, görev süresi ve aday gösterilmesine ilişkin hususlar yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme çerçevesinde Cumhurbaşkanının görev süresi de beş yıl olarak belirlenmiştir. Bilindiği üzere anılan 5678 sayılı Anayasa değişikliği yapılmadan önce Anayasa’nın 101’inci maddesi, Cumhurbaşkanının yedi yıllık bir süre için seçileceğini öngörmekteydi ve 11’inci Cumhurbaşkanı Anayasanın bu hükmü yürürlükteyken seçildi. 11’inci Cumhurbaşkanı seçildikten sonra gerçekleşen Anayasa değişikliği, -Anayasa’nın pozitif düzenlemesinde bu sorunun cevabını veren herhangi bir açık hüküm de bulunmadığı için- mevcut Cumhurbaşkanının görev süresinin yedi yıl mı yoksa beş yıl mı olacağı konusundaki tartışmaları da beraberinde getirdi. Bu çalışmada, mevcut Cumhurbaşkanının görev süresinin beş yıl mı yoksa yedi yıl mı olacağı konusu öğretideki görüşler ve kamu hukukuna hâkim prensipler dikkate alınarak bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanının Görev Süresi, 5678 Sayılı Anayasa Değişikliği.

I. GİRİŞ

5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla¹ Anayasanın birçok maddesinde değişiklik yapılmıştır. 5678 sayılı Kanunun 4’üncü maddesiyle, Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği, halk tarafından seçilmesi, görev süresi ve aday gösterilmesi yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, “Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer". Kanunun 5’inci maddesiyle, Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilme usulü düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, “Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir"².

II. CUMHURBAŞKANININ GÖREV SÜRESİYLE İLGİLİ GÖRÜŞLER

11’inci Cumhurbaşkanı, 28 Ağustos 2007 tarihinde, Anayasa’nın, değişikliğin yürürlüğe girmesinden önceki hükmüne göre seçilmiştir. Değişiklik öncesinde Anayasa’nın 101’inci maddesi Cumhurbaşkanının yedi yıllık bir süre için seçileceğini öngörmekteydi. Ancak, 11’inci Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Anayasa değişikliği yapıldı ve Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olarak düzenlendi. Bu durumda 11’inci Cumhurbaşkanının görev süresi 2012 yılında mı yoksa 2014 yılında mı sona erecektir?” Anayasa’nın pozitif düzenlemesinde bu sorunun cevabını veren herhangi bir açık hükme rastlamak mümkün değildir. Başka bir ifadeyle bu durumda acaba 11’inci Cumhurbaşkanının görev süresi için Anayasa’nın seçimlerin yapıldığı tarihteki hükmü mü esas alınacak, yoksa seçimden sonra 5678 sayılı Kanunla değiştirilip yürürlüğe giren hüküm mü esas alınacaktır?³ 2007 tarihli Anayasa değişikliği yapılmadan önce seçilen 11’inci Cumhurbaşkanının görev süresiyle ilgili olarak Anayasaya geçici madde konulması, bugün yapılan tartışmaları ortadan kaldırabilirdi. Ancak, yapılan Anayasa değişikliğinde geçici bir madde konulmaması süre tartışmalarına yol açmıştır. Cumhurbaşkanının görev süresinin kaç yıl olacağı konusunda genel olarak iki farklı görüş vardır.

Birinci görüşe göre, Cumhurbaşkanının görev süresi yedi yıldır. Bu, 2007 tarihli Anayasa değişikliğinin sadece Cumhurbaşkanının görev süresini kısaltan basit bir değişiklik olmayıp, hem seçilme yöntemini hem de görev süresini değiştiren bir değişiklik olduğunu ve bu düzenlemelerin Cumhurbaşkanı için yeni bir statü getirdiğini ifade etmektedir. Bu görüşe göre, “bu yeni statü eski yönteme göre seçilmiş bir Cumhurbaşkanı için geçerli olamaz. Yeni statü ancak, değişikliğin öngördüğü gibi yeni Cumhurbaşkanının halk tarafından genel oyla seçilmesiyle başlayabilir. Şu halde, 11’inci Cumhurbaşkanı, görev süresi bakımından bu göreve seçildiği tarihteki hukuki statüye tabi olmak gerekir. Buna göre de kendisinin anayasal görev süresi 5 değil 7 yıldır”. Bu görüşe göre, Cumhurbaşkanının görev süresinin 7 yıl olması, kazanılmış bir hakka sahip olmasından kaynaklanmamaktadır. “Görev süreleriyle ilgili olarak, kamu hukuku alanında kazanılmış haktan değil, fakat görev süresinin henüz dolmadığından veya statüden usulüne uygun olarak ayırma veya ayrılmadan söz etmek daha doğrudur. Dolayısıyla, 5 yılın sonunda yeni bir Cumhurbaşkanı seçmeye kalkışmak, görevdeki Cumhurbaşkanını 7 yıl için kazanılmış bir hakka sahip olduğu için değil, fakat statüsünün gerektirdiği süre henüz dolmadığı için, hukuka aykırı olur. Esasen, böyle bir işlem fiilen Cumhurbaşkanını görevden almak anlamına gelir”⁴. Diğer bir görüşe göre bu sorunun çözümünde, kazanılmış hak kavramının 11’inci Cumhurbaşkanının görev süresiyle ilgili olarak uygulanabilmesi mümkündür. Anayasa hükmünün seçimlerin yapıldığı dönemdeki lafzına, yani Anayasa’nın değiştirilmeden önceki hükmüne bakmak gerekir. Anayasa, 2007 yılında yapılan değişiklik öncesi Cumhurbaşkanının yedi yıllık bir süre için seçilebileceğini öngörmüştür. Anayasa’nın bu hükmünün açık bir şekilde Cumhurbaşkanının görev süresini belirlediğini kabul etmek gerekir. Bu durumda 11’inci Cumhurbaşkanının, seçildiği zaman, Anayasa’nın o dönem yürürlükte olan hükmüne göre yedi yıl için göreve geldiği anlamını çıkarmak gerekir⁵.